Food-Info.net> Produkty żywnościowe > Olej z oliwek

Wpływ pozostałych składników oliwy z oliwek na zdrowie człowieka (Część I)

Autorzy:
Prof. Dr med Gerd Assmann
Prof. Dr troph. Ursel Wahrburg
Instytut Badań nad Miażdżycą, Uniwersytet w Münster, w Niemczech

1 Wstęp

Oliwa z oliwek cechuje się delikatnym i niepowtarzalnym smakiem. Niepowtarzalność smaku i zapachu oliwa zawdzięcza różnym związkom chemicznym, które występują w bardzo małych stężeniach. Głównymi składnikami oliwy (>95%) są kwasy tłuszczowe połączone z glicerolem (tzw. trójglicerydy), a dużo innych związków chemicznych występuje w niej w małych ilościach. Te pozostałe składniki oliwy z oliwek są bardzo ważne; część z nich wykazuje korzystny wpływ na zdrowie człowieka, inne zwiększają trwałość oliwy, a jeszcze inne są odpowiedzialne za jej niepowtarzalne walory smakowe.

Wśród pozostałych składników oliwy z oliwek wyróżnia się tokoferole, fenole, związki aromatyczne, węglowodory i sterole. W tym artykule, opisane zostaną najważniejsze związki należące do trzech pierwszych grup substancji, z uwzględnieniem ich potencjalnego wpływu na zdrowie człowieka i poprawę trwałości oraz smaku oliwy. Kolejny artykuł pt. " Proz drowotny wpływ pozostałych składników oliwy z oliwek” (Część II) jest poświęcony węglowodorom i sterolom.

2 Pozostałe składniki oliwy z oliwek

2.1 Tokoferole

Oliwa z oliwek zawiera od 1,2 do 43 mg/100g a -tokoferolu, który wśród tokoferoli wykazuje najwyższą aktywność witaminy E (1-3). Według jednych źródeł, średnia zawartość a -tokoferolu w oliwie z oliwek wynosi od 12 do 25 mg/100g (3), a według innych, od 24 do 43 mg/100g (2). Oczywiście, zawartość witaminy E w oliwie z oliwek zależy od wielu czynników. Choć na ten temat istnieje niewiele badań naukowych, zawartość a -tokoferolu ogólnie zależy od odmiany drzewa oliwnego, dojrzałości owoców, jak również warunków i czasu ich przechowywania. Inne tokoferole ( b i g ) są obecne w oliwie w ilościach śladowych (1;3).

2.2 Składniki fenolowe

Pulpa oliwna zawiera związki fenolowe, które w większości są rozpuszczalne w wodzie, a w niewielkiej ilości także w oliwie. Grupa fenoli składa się z różnorodnych związków chemicznych. Zawiera proste związki fenolowe, takie jak kwas waniliowy, kwas galusowy, kwas kumarynowy, kwas kofeinowy, tyrozol lub hydroksytyrozol. Średnio, te proste związki występują w oliwie z oliwek pierwszego tłoczenia w ilości około 4,2 mg/100g i 0,47 mg/100g w rafinowanej oliwie z oliwek. Ponadto, oliwa z oliwek zawiera s ekoirydoidy, jak oleuropeina i ligstrozyd (2,8 mg/100g w oliwie z oliwek pierwszego tłoczenia i 0,93 mg/100g w rafinowanej oliwie z oliwek) oraz cząsteczki bardziej złożone, takie jak lignany (4,15 mg/100g w oliwie z oliwek pierwszego tłoczenia i 0,73 mg/100g w rafinowanej oliwie z oliwek) i flawonoidy, na przykład apigeninę lub luteoninę (4). Zawartość związków fenolowych w oliwie zależy od odmiany rośliny i dojrzałości owoców w czasie zbiorów. Na przykład, stężenie hydroksytyrozolu, tyrozolu i luteoliny wzrasta, podczas gdy całkowita zawartość związków fenolowych i a -tokoferolu spada wraz ze wzrostem dojrzałości owoców (2). Jak dotąd, prowadzono bardzo niewiele badań dotyczących biodostępności tych substancji. Visioli i współpracownicy odkryli, że tyrozol i hydroksytyrozol są wchłaniane w 60 do 80% badanej ilości w zależności od przyjętej dawki (6).

2.3 Związki aromatyczne

Przypuszcza się, że ponad 70 związków wpływa na unikalny zapach i smak oleju i oliwy z oliwek. Wśród nich znajdują się produkty utleniania nienasyconych kwasów tłuszczowych, takie jak aldehydy, na przykład heksanan, nonanal, 1-heksanol czy 2,4-dekadienal. Ponadto, zapach i smakowitość oliwy znacząco wzmacniają węglowodory alifatyczne i aromatyczne, alkohole, ketony, etery, estry, jak również pochodne furanu i tioterpenu, (1).

3 Wpływ innych składników na zdrowie człowieka

3.1 Tokoferole

Uważa się, że zmiany spowodowane utlenianiem odgrywają znaczącą rolę w rozwoju wielu chorób, na przykład choroby wieńcowej serca i nowotworów złośliwych. W ciągu ostatnich kilku lat wzrosła liczba badań, w których wykazano, że przeciwutleniacze mogą działać ochronnie na lipoproteiny LDL.

Od roku 1980, wykonano szereg badań epidemiologicznych w celu sprawdzenia wpływu spożywania witaminy E na zapadalność na choroby naczyniowo-sercowe. Podczas tych badań podawano w postaci suplementu stosunkowo wysokie dawki witaminy E, a nie produkty bogate w witaminę E. Stwierdzono, że co najmniej dwuletnia suplementacja dużymi dawkami witaminy E (>67 mg a -tokoferolu na dobę) znacznie obniżyła ryzyko występowania choroby wieńcowej (zmniejszenie ryzyka o 31-65%) (7). Z drugiej strony, krótkotrwała suplementacja, jak również małymi dawkami (< 67 mg/d), nie wykazała żadnego efektu (8).

W przeciwieństwie do wyników przedstawionych powyżej, zakończone już badania interwencyjne nie dostarczyły jednoznacznych rezultatów. W programie badawczym Cambridge Heart Antioxidant Study (CHAOS) stosowano dawki równe 268 i 536 mg a -tokoferolu na dobę i stwierdzono znaczne zmniejszenie występowania zawałów serca niekończących się zgonem, podczas gdy ogólna śmiertelność i ta, spowodowana chorobą wieńcową nie zmniejszyły się (9). We wtórnych badaniach profilaktycznych, prowadzonych przez grupę włoskich naukowców, skupiono się na dawce równej 300 mg a -tokoferolu na dobę, w okresie 3,5 letnim. Okazało się, że dawka ta nie zmniejsza śmiertelności powodowanej zawałem serca (10). Inne badania wykazały, że podawanie 268 mg a -tokoferolu na dobę, w okresie 4,5 roku, nie daje widocznego rezultatu u pacjentów z wysokim ryzykiem chorób układu krążenia (11). Podsumowując, badania te nie pozwalają jednoznacznie stwierdzić, czy suplementacja diety witaminą E powinna być zalecana jako działanie na rzecz poprawy zdrowia.

Istnieje jednak wiele danych dotyczących korzystnego wpływu witaminy E na procesy metaboliczne, istotne w różnych chorobach. Boscoboinik i współpracownicy wykazali, że a -tokoferol podawany w fizjologicznie istotnych stężeniach, hamował proliferację komórek mięśni gładkich w naczyniach krwionośnych, istotnego procesu powstawaniu tak zwanych pośrednich zmian miażdżycowych (12). Inna grupa naukowców wykazała zmniejszenie uwalniania się reaktywnego tlenu, peroksydacji tłuszczów, wydzielania interleukiny-1b i ahezji do komórek śródbłonka w monocytach osób zdrowych, po 8-dniowej suplementacji dawką 800 mg/dobę (13). Okazało się także, że zwiększone dawki witaminy E, od 268 do 804 mg a -tokoferolu/dobę, hamowały agregacja płytek (14). Zjawiska te nie są związane z przeciwutleniającymi właściwościami witaminy E, ponieważ nie uczestniczą w nich inne, rozpuszczalne w tłuszczach substancje przeciwutleniające. Wydaje się raczej, że a -tokoferol działa bezpośrednio na ekspresję genów i cząstek adhezyjnych (15) lub na aktywność takich enzymów jak 5-lipoksygenaza (16) czy kinaza białkowa C (14).

Wyniki te wskazują, że korzystne działanie witaminy E w chorobach układu krążenia może wynikać z różnych mechanizmów. Ponieważ jednak badania prowadzone były z wykorzystaniem suplementacji dużymi dawkami witaminy E, należałoby także stwierdzić, czy podobne działanie nastąpi przy spożywaniu witaminy E w ilości występującej w naturalnych produktach spożywczych jak oliwa z oliwek. Jednym z powodów, dlaczego badania interwencyjne przedstawione powyżej, nie wykazały przekonywujących dowodów działania suplementacji dużymi dawkami witaminy E może być fakt, że powstawanie miażdżycy jest procesem długotrwałym, a modyfikacje lipoprotein na skutek utleniania uznawane są za początkowy etap powstawania zmian miażdżycowych. Dlatego też, trudno jest ustalić właściwą, dzienna dawkę witaminy E, dopóki nie zostaną wykonane długoterminowe badania profilaktyczne (17). W odniesieniu do miażdżycy, badania tego rodzaju wykonano na zwierzętach modelowych. Pratico i współpracownicy wykazali, że stres wywołany utlenianiem jest funkcjonalnie istotny w rozwoju zmian miażdżycowych u zwierząt modelowych oraz, że stres ten, a także powstawanie zmian miażdżycowych w aorcie, może być hamowane przez doustne przyjmowanie witaminy E (18). Dodatkowo, badania opublikowane przez Terasawa i współpracowników wykazały, że sztucznie wywołany niedobór witaminy E u myszy, zwiększa rozległość zmian miażdżycowych (19). Oprócz korzystnego wpływu witaminy E na przebieg chorób układu krążenia, jest ona także skuteczna w zapobieganiu chorobom nowotworowym. W badaniach na zwierzętach modelowych stwierdzono, że witamina E stanowi ochronę przeciwko nowotworom różnych organów (20). Jednocześnie stwierdzono, że niski poziom witaminy E w osoczu i surowicy u ludzi, jest związany ze wzrostem ryzyka zachorowania na raka płuca, szyjki macicy i gruczołu krokowego. W dotychczasowych badaniach interwencyjnych na ludziach już otrzymano obiecujące wyniki. Heinonen i współpracownicy wykazali, że długoterminowa suplementacja (5 do 8 lat) 50 mg dawką a -tokoferolu na dobę, znacznie zmniejsza ryzyko występowania raka gruczołu krokowego (-32%) i śmiertelność spowodowaną tym nowotworem u mężczyzn palących tytoń (-41%) (21). W badaniach wpływu witaminy E na zmiany nowotworowe w górnym odcinku dróg oddechowych, przed ich uzłośliwieniem się , stwierdzono, że wysokie dawki a -tokoferolu (268 mg/d) powodują korzystne zmiany histologiczne obserwowane klinicznie (22). W Chinach, w wiejskim obszarze Linxian, który jest znany z wysokiej częstości występowania nowotworów, suplementacja dawką 30 mg tokoferolu na dobę, w połączeniu z selenem (50 µg/d) i beta-karotenem (15 mg/d), zmniejszyła całkowitą śmiertelność o 9%. Spadek śmiertelności przypisano przede wszystkim mniejszej częstości występowania nowotworów, szczególnie żołądka, zaś obniżone ryzyko zapadalności na choroby nowotworowe występowało dopiero po roku do dwóch lat, po rozpoczęciu suplementacji (23).

Podsumowując, wykonane dotąd liczne badania pro zdrowotnego wpływu witaminy E wykazują, że ten mikroskładnik żywieniowy może być pod różnymi względami uważany za korzystny dla zdrowia. Niektóre efekty korzystne dla zdrowia są widoczne dopiero, gdy witamina E podawana jest jako suplement w dużych dawkach. Pomimo to, ilość witaminy E w oliwie z oliwek wpływa wystarczająco korzystnie na zdrowie człowieka. Dodatkowo, można postawić tezę, którą wspierają niektóre badania przedstawione w tym artykule (patrz także rozdział 3.2), że synergistyczne działanie witaminy E i innych składników oliwy z oliwek pierwszego tłoczenia, ma korzystniejszy wpływ na zdrowie niż zsumowane działanie pojedynczych składników.

3.2 Związki fenolowe

W wielu opracowaniach wykazano, że związki fenolowe są silnymi przeciwutleniaczami. Owen i współpracownicy oceniali potencjał przeciutleniający różnych związków fenolowych oliwy z oliwek i stwierdzili, że wiele tych substancji, jak hydroksytyrozol, tyrozol, kwas kofeinowy, kwas waniliowy, (+)-1-acetoksypinorezynol i oleuropeina, wykazuje działanie przeciwutleniające (24). Co więcej, ekstrakt oliwy z oliwek pierwszego tłoczenia, a nie oliwy rafinowanej, zawierający mieszaninę znanych i nieznanych fenoli, był skuteczny w mniejszym stężeniu niż pojedyncze składniki. Wskazuje to na synergistyczne oddziaływania pomiędzy pojedynczymi związkami, zwiększające przeciwutleniający potencjał mieszaniny. Ponadto, ekstrakt z oliwy z oliwek pierwszego tłoczenia wykazywał silne działanie obniżające aktywność oksydazy ksantynowej.

Oksydaza ksantynowa jest enzymem, który uczestniczy w onkogenezie, a inhibitory tego enzymu wykazują chemioprewencyjne działanie na komórki rakowe (24). Podobne obserwacje poczyniono w związku z podatnością na utlenianie lipoprotein LDL. Oleuropeina i tyrozol wykazywały hamowanie utleniania LDL in vitro , lecz dużo lepszy skutek osiągnięto po zastosowaniu mieszaniny składników fenolowych pochodzących z oliwy z oliwek, w porównywalnym stężeniu (25;26). Ponadto stwierdzono, że kwas protokatechinowy i 3,4-hydroksyfenyloetanol (DHPE) są bardzo skuteczne w ochronie LDL przed utlenianiem w warunkach in vitro (27). W badaniach tych, do wyizolowanych preparatów LDL dodawano fenole in vitro . Bonanome i współpracownicy, podawali zdrowym ochotnikom posiłki wzbogacone w oliwę z oliwek pierwszego tłoczenia i wykazali, że bezpośrednio po posiłku związki fenolowe (w tym przypadku oceniano stężenie tyrozolu i hydroksytyrozolu) występowały we wszystkich rodzajach lipoprotein osocza krwi, za wyjątkiem frakcji o bardzo niskiej gęstości, co przypisano zwiększonej aktywności przeciwutleniającej tych związków (28). Stwierdzono także, że 3,4-hydroksyfenyloetanol (DHPE) przeciwdziała cytotoksycznemu działaniu na komórki metabolitów reaktywnego tlenu, przez co zapobiega ich uszkodzeniu (29). Deiana i współpracownicy zauważyli, że hydroksytyrozol hamuje uszkodzenia DNA przez peroksyazotyny (30).

Oprócz działania przeciwutleniającego, związki fenolowe obecne w oliwie z oliwek pierwszego tłoczenia, wykazują wyraźne działanie przeciwzapalne. Petroni i współpracownicy wykazali, że hydroksytyrozol hamuje wytwarzanie leukotrienu B 4 - eikozanoidu o właściwościach prozapalnych, w zależności od wielkości dawki (31). De la Puerta odkrył, że nie tylko hydroksytyrozol, ale także tyrozol, oleuropeina i kwas nikotynowy powstrzymują powstawanie leukotrenu B 4 poprzez ograniczenie aktywności katalizującego enzymu 5-lipoksygenazy (32). Jak ustalono, enzym ten jest także hamowany przez ekstrakt z owocu oliwki, a substancjami odpowiedzialnymi są DHPE, oleuropeina i kwas nikotynowy(33). Petroni i współpracownicy opisali także inne, prozdrowotne działanie fenoli zawartych w oliwy z oliwek. Autorzy ci przypuszczają, że DHPE oraz w mniejszym stopniu oleuropeina, luteolina, apigenina i kwertycyna, poprzez inhibicję enzymu 5-lipoksygenazy powstrzymują agregację płytek krwi i tworzenie się płytkowego eikozanoidu in vitro (34).

3.3 Związki aromatyczne

Liście i owoce drzewa oliwnego są naturalnie odporne na atak mikroorganizmów i owadów. Jednym z powodów tej odporności, odkrytym przez Kubo i współpracowników, jest aktywność przeciwdrobnoustrojowa dużej grupy związków aromatycznych (35). Spośród nich, wyróżnić można związki niecykliczne, jak heksanal, nonanal, 1-heksanol, 3-heksanal, 2-heptenal, 2-nonenal oraz cykliczne węglowodory mono- i seskwiterpenowe, jak 3-karen i b -farnezen. Większość tych związków wykazuje aktywność przeciwdrobnoustrojową przeciwko różnym mikroorganizmom, a wśród nich: Staphylococcus aureus, Streptococcus mutans, Escherichia coli, Candida utilis, i Aspergillus niger (35). Trudno ocenić potencjalne korzyści wynikające z tych badań. Ponieważ jednak niektóre z tych bakterii i grzybów lub toksyny wytwarzane przez nie są szkodliwe dla człowieka, wykryta aktywność przeciwdrobnoustrojowa oliwy z oliwek może przyczynić się także do korzystnego działania na zdrowie człowieka.

4 Wpływ pozostałych składników na trwałość oliwy z oliwek

Składniki oliwy z oliwek, o których była mowa powyżej, nie tylko wykazują korzystne działanie na zdrowie człowieka, ale są także ważne dla trwałości przechowalniczej oliwy z oliwek. Niezależnie od siebie, kilka grup autorów wykazało, że zawartość związków fenolowych w oliwie z oliwek pierwszego tłoczenia jest ściśle związana z jej trwałością (2;36;37). Autorzy są jednak mniej zgodni co do tego, czy na trwałość oliwy wpływa także tokoferol. Podczas, gdy Baldioli i współpracownicy nie stwierdzili związku pomiędzy zawartością a -tokoferolu i odpornością oliwy na utlenianie (36), a inni wykazali niewielki wpływ tego związku (37), autorzy hiszpańscy uzyskali silną zależność między zawartością a -tokoferolu i procesem utleniania(2).

5 Podsumowanie i wnioski

Oliwa z oliwek, a w szczególności oliwa pierwszego tłoczenia zawiera wiele różnorodnych związków chemicznych w bardzo małym stężeniu. Wśród nich wyróżnić można, takie związki jak tokoferole (witamina E), fenole, węglowodory, sterole i związki aromatyczne. Substancje te są odpowiedzialne za niepowtarzalny smak i aromat oliwy, zwiększają jej trwałość i są korzystne dla zdrowia człowieka poprzez zapobieganie różnym szkodliwym procesom, jak utlenianiu tłuszczów inicjowanych powstawaniem wolnych rodników. Z tego też powodu, oraz ze względu na korzystny skład kwasów tłuszczowych, oliwę z oliwek należy zalecać jako główne źródło tłuszczu w codziennej diecie.

6 Literatura

1. Kiritsakis A, Markakis P. Olive oil: a review. Adv. Food Res. 1987;31:453-82.:453-82.

2. Gutierrez F, Jimenez B, Ruiz A, Albi MA. Effect of olive ripeness on the oxidative stability of virgin olive oil extracted from the varieties picual and hojiblanca and on the different components involved. J Agric. Food Chem 1999;47:121-7.

3. Psomiadou E, Tsimidou M, Boskou D. alpha-tocopherol content of Greek virgin olive oils. J Agric. Food Chem. 2000;48:1770-5.

4. Owen RW, Mier W, Giacosa A, Hull WE, Spiegelhalder B, Bartsch H. Phenolic compounds and squalene in olive oils: the concentration and antioxidant potential of total phenols, simple phenols, secoiridoids, lignansand squalene. Food Chem. Toxicol. 2000;38:647-59.

5. Brenes M, Garcia A, Garcia P, Rios JJ, Garrido A. Phenolic compounds in Spanish olive oils. J Agric.Food Chem. 1999;47:3535-40.

6. Visioli F, Galli C, Bornet F et al. Olive oil phenolics are dose-dependently absorbed in humans. FEBS Lett. 2000;468:159-60.

7. Jha P, Flather M, Lonn E, Farkouh M, Yusuf S. The antioxidant vitamins and cardiovascular disease: a critical review of epidemiologic and clinical trial data. Ann.Intern.Med. 1996;124:934.

8. Stampfer MJ, Rimm EB. Epidemiologic evidence for vitamin E in prevention of cardiovascular disease. Am.J.Clin.Nutr. 1995;62:S1365-S1369.

9. Stephens NG, Parsons A, Schofield PM, Kelly F, Cheeseman KH, Mitchinson MJ. Randomised controlled trial of vitamin E in patients with coronary disease: Cambridge Heart Antioxidant Study (CHAOS). Lancet 1996;347:781-6.

10. Dietary supplementation with n-3 polyunsaturated fatty acids and vitamin E after myocardial infarction: results of the GISSI-Prevenzione trial. Gruppo Italiano per lo Studio della Sopravvivenza nell'Infarto miocardico. Lancet 1999;354:447-55.

11. Yusuf S, Dagenais G, Pogue J, Bosch J, Sleight P. Vitamin E supplementation and cardiovascular events in high-risk patients. The Heart Outcomes Prevention Evaluation Study Investigators. N Engl J Med 2000;20;342:154-60.

12. Boscoboinik D, Szewczyk A, Hensey C, Azzi A. Inhibition of cell proliferation by alpha-tocopherol. Role of protein kinase C. J Biol.Chem 1991;266:6188-94.

13. Devaraj S, Li D, Jialal I. The effects of alpha tocopherol supplementation on monocyte function. Decreased lipid oxidation, interleukin 1 beta secretion, and monocyte adhesion to endothelium. J Clin.Invest 1996;98:756-63.

14. Freedman JE, Farhat JH, Loscalzo J, Keaney JF. alpha-tocopherol inhibits aggregation of human platelets by a protein kinase C-dependent mechanism. Circulation 1996;94:2434-40.

15. Islam KN, Devaraj S, Jialal I. alpha-Tocopherol enrichment of monocytes decreases agonist-induced adhesion to human endothelial cells. Circulation 1998;98:2255-61.

16. Devaraj S, Jialal I. Alpha-tocopherol decreases interleukin-1 beta release from activated human monocytes by inhibition of 5-lipoxygenase. Arterioscler.Thromb.Vasc.Biol. 1999;19:1125-33.

17. Steinberg D. Clinical trials of antioxidants in atherosclerosis - are we doing the right thing? Lancet 1995;346:36-8.

18. Pratico D, Tangirala RK, Rader DJ, Rokach J, FitzGerald GA. Vitamin E suppresses isoprostane generation in vivo and reduces atherosclerosis in ApoE-deficient mice. Nat.Med 1998;4:1189-92.

19. Terasawa Y, Ladha Z, Leonard SW et al. Increased atherosclerosis in hyperlipidemic mice deficient in alpha -tocopherol transfer protein and vitamin E. Proc.Natl.Acad.Sci.U.S.A 2000;97:13830-4.

20. Shklar G, Oh SK. Experimental basis for cancer prevention by vitamin E. Cancer Invest 2000;18:214-22.

21. Heinonen OP, Albanes D, Virtamo J et al. Prostate cancer and supplementation with alpha-tocopherol and beta-carotene: incidence and mortality in a controlled trial. J Natl.Cancer Inst. 1998;90:440-6.

22. Benner SE, Winn RJ, Lippman SM et al. Regression of oral leukoplakia with alpha-tocopherol: a community clinical oncology program chemoprevention study. J Natl.Cancer Inst. 1993;85:44-7.

23. Blot WJ, LI JY, Taylor PR et al. Nutrition intervention trials in Linxian , China : supplementation with specific vitamin/mineral combinations, cancer incidence, and disease-specific mortality in the general population. J Natl.Cancer Inst. 1993;85:1483-92.

24. Owen RW, Giacosa A, Hull WE, Haubner R, Spiegelhalder B, Bartsch H. The antioxidant/anticancer potential of phenolic compounds isolated from olive oil. Eur.J Cancer 2000;36:1235-47.

25. Visioli F, Galli C. Oleuropein protects low density lipoprotein from oxidation. Life Sci. 1994;55:1965-71.

26. Caruso D, Berra B, Giavarini F, Cortesi N, Fedeli E, Galli G. Effect of virgin olive oil phenolic compounds on in vitro oxidation of human low density lipoproteins. Nutr.Metab Cardiovasc.Dis. 1999;9:102-7.

27. Masella R, Cantafora A, Modesti D et al. Antioxidant activity of 3,4-DHPEA-EA and protocatechuic acid: a comparative assessment with other olive oil biophenols. Redox.Rep. 1999;4:113-21.

28. Bonanome A, Pagnan A, Caruso D et al. Evidence of postprandial absorption of olive oil phenols in humans. Nutr.Metab Cardiovasc.Dis. 2000;10:111-20.

29. Manna C, Galletti P, Cucciolla V, Moltedo O, Leone A, Zappia V. The protective effect of the olive oil polyphenol (3,4-dihydroxyphenyl)-ethanol counteracts reactive oxygen metabolite-induced cytotoxicity in Caco-2 cells. J Nutr. 1997;127:286-92.

30. Deiana M, Aruoma OI, Bianchi ML et al. Inhibition of peroxynitrite dependent DNA base modification and tyrosine nitration by the extra virgin olive oil-derived antioxidant hydroxytyrosol. Free Radic.Biol.Med 1999;26:762-9.

31. Petroni A, Blasevich M, Papini N, Salami M, Sala A, Galli C. Inhibition of leukocyte leukotriene B4 production by an olive oil-derived phenol identified by mass-spectrometry. Thromb.Res. 1997;87:315-22.

32. de la Puerta R , Ruiz Gutierrez V, Hoult JR. Inhibition of leukocyte 5-lipoxygenase by phenolics from virgin olive oil. Biochem.Pharmacol. 1999;57:445-9.

33. Kohyama N, Nagata T, Fujimoto S, Sekiya K. Inhibition of arachidonate lipoxygenase activities by 2-(3,4-dihydroxyphenyl)ethanol, a phenolic compound from olives. Biosci.Biotechnol.Biochem. 1997;61:347-50.

34. Petroni A, Blasevich M, Salami M, Papini N, Montedoro GF, Galli C. Inhibition of platelet aggregation and eicosanoid production by phenolic components of olive oil. Thromb.Res. 1995;78:151-60.

35. Kubo A, Lunde CS, Kubo I. Antimicrobial activity of the olive oil flavor compounds. J Agric.Food Chem 1995;43:1629-33.

36. Baldioli M, Servili M, Perretti G, Montedoro GF. Antioxidant activity of tocopherols and phenolic compounds of virgin olive oil. JAOCS 1996;73:1589-93.

37. Aparicio R, Roda L, Albi MA, Gutierrez F. Effect of various compounds on virgin olive oil stability measured by Rancimat. J Agric.Food Chem 1999;47:4150-5

Źródło: http://europa.eu.int/comm/agriculture/prom/olive/medinfo/index.htm