Food-Info.net> Vragen en Antwoorden > Additieven
Welke E-nummers zijn halal of haram ?
Welke E-nummers zijn wel of niet toegestaan voor moslims ?
Welke producten bevatten alcohol en zijn haram ?
Aangezien deze drie vragen sterk verwant zijn, behandelen we ze hier gezamenlijk.
Verboden additieven
Het aantal additieven (E-nummers) dat echt verboden is binnen de Islam is erg kort, namelijk alleen E120 en E904 aangezien die uit insecten worden gemaakt, of insecten (kunnen) bevatten. E901 wordt ook door insecten gemaakt, maar is een uitscheidingsproduct, vergelijkbaar met honing. Aangezien het geen (delen van) insecten bevat, wordt het over het algemeen beschouwd als halal.
Alle andere E-nummers zijn in principe toegestaan en worden ook veel gebruikt in islamitische landen. Dit houdt echter niet in dat alle andere E-nummers per definitie halal zijn. In een groot aantal additieven zijn vetzuren verwerkt. En voor veel moslims is het van belang waaar die vetzuren vandaan komen. Als ze van een plantaardige olie afkomstig zijn, zijn ze halal, als ze van dierlijk vet afkomstig zijn, kunnen ze halal or haram zijn (zie ook verder onder het kopje vetzuren), afhankelijk van het soort dier. Chemisch zijn de dierlijke en plantaardige vetzuren hetzelfde, aan het eindproduct of de chemische samenstelling is niet te zien wat de bron is van de gebruikte vetzuren. Alleen de producent of de ingrediëntenleverancier kan aangeven wat de bron is. Wij kunnen dat niet.
Een bijkomend probleem is hoe deze additieven op het etiket staan. In de EU dient de producent het E-nummer, de chemische naam, of beide op het etiket te vermelden. Buiten de EU wordt in veel landen hetzelfde nummersysteem gebruikt, echter zonder de E, in andere landen wordt juist alleen de chemische naam gebruikt. Een lijst van additieven die mogelijk vetzuren of andere mogelijk dierlijke producten kunnen bevatten staat hier. Op deze lijst staan ook de chemische namen vermeld, die ook op een etiket kunnen staan.
Vetzuren
Alle vetten, zowel plantaardig als dierlijk vet, bestaat uit glycerol gebonden aan drie vetzuren. De vetten kunnen gesplitst worden in glycerol en de vetzuren (net zoals dat in de darm gebeurt bij de vertering van vetten). De vetzuren kunnen dan worden gezuiverd en opnieuw, maar in een andere, gewenste, combinatie weer aan glycerol gekoppeld worden. Dit zijn de zogenaamde mono- en diglyceriden van vetzuren (glycerol met 1 of 2 vetzuren in plaats van drie). een groot aantal additieven bevat deze combinaties, en worden gebruikt als emulgatoren.
In het lichaam worden deze stoffen gewoon afgebroken en verteerd als vet.
Vetzuren uit dieren en planten zijn identiek. Voor de producent van een product maakt het dus niet uit waar het vet vandaan komt, de chemische samenstelling en de eigenschappen zijn exact hetzelfde. Producenten kiezen daarom voor het maken van deze additieven eigenlijk altijd de goedkoopste soorten vet. Dit is meestal plantaardige olie, waardoor dit soort additieven dus halal zijn. Echter, het is nooit met 100% zekerheid uit te sluiten dat er géén dierlijk vet gebruikt is, en dat dat dierlijk vet géén varkensvet is.Er is dus een kans dat deze additieven haram zijn. Nogmaals, alleen de producent kan die informatie verschaffen.
Discussies
In de islamitische wereld spelen een tweetal discussies over deze additieven met vetzuren. Hieronder noemen we de twee belangrijkste discussies, maar zolang er geen overeenstemming is onder islamitische wetenschappers, gaan we niet in op de argumenten en standpunten van de verschillende partijen. We noemen alleen de uitgangspunten.
De eerste discussie gaat over het mogelijk aanwezig zijn van dierlijk vet en vetzuren. Als deze vetzuren van een varken afkomstig zijn, worden ze meestal beschouwd als haram. Er is echter ook een discussie of vetzuren van andere dieren niet ook als haram gezien dienen te worden, tenzij met zekerheid is vastgesteld dat de dieren op de juiste islamitische manier geslacht zijn.
Aan de andere kant is er een discussie over het feit of additieven met vetzuren afkomstig van varkens wel haram zijn. Het uiteindelijke additief, zoals het in producten is gebruikt en zoals het wordt gegeten, is niet afkomstig van een varken (het is feitelijk een synthetisch product) en is daarom niet per se haram.
In het eerste geval wordt het alleen maar lastiger om uit te zoeken of een additief halal of haram is, in het tweede geval wordt het juist makkelijker om een product te kiezen.
Alcohol en ethanol
Volgens de Islam is het gebruik van alcohol niet toegestaan, aangezoen het een invloed heeft op je hersenen en daarmee op het gedrag. Echter, toen de Koran werd geschreven, betekende alcohol hetzelfde als ethanol. Tegenwoordig betekent alcohol alle chemische stoffen met een -OH (of alcohol) groep, waarvan ethanol er één is. Helaas betekent alcohol in het dagelijks gebruik nog steeds meestal alleen ethanol, of een drank met daarin ethanol. Voor dagelijks gebruik en voor religieuze standpunten is alcohol dus hetzelfde als ethanol, maar chemisch is ethanol maar een van de vele alcoholen.
Ethanol wordt gevormd bij de fermentatie avn een product door (voornamelijk) gisten. In de meeste producten komt maar een heel klein percentage alcohol voor, en deze concentraties hebben geen invloed op het gedrag, je merkt er niets van. Dit geldt voor producten als brood, yoghurt, kefir en vergelijkbare producten. Deze bevatten minimale hoeveelheden alcohol (bij brood wel redelijk veel in het deeg, maar bij het bakken gaat dit verloren), en zijn dus halal. Het is onmogelijk om dronken te worden van deze producten. Producten waarbij wel een hoeveelheid ethanol gevormd wordt waarvan je in principe dronken kan worden, zoals bier, wijn en sterke drank, zijn haram.
Azijn is een product dat traditioneel gemaakt wordt door verzuring van wijn oen een ander ethanol-houdende vloeistof. Tijdens de fermentatie wordt het alcohol omgezet in azijnzuur door de azijnzuurbacteriën. Het eindproduct, azijn, bevat nog maar mininmale sporen van ethanol. Aangezien het onmogelijk is om van azijn dronken te worden, is azijn halal. Tegenwoordig wordt azijn ook chemisch gemaakt, waarbij geen ethanol wordt gebruikt, dit is dus ook halal. traditionele azijn wordt daarom tegenwoordig vaak aangeduid als wijnazijn of met een andere naam. Deze azijnen hebben een iets andere smaak en kleur. Dit kan echter verwarrend werken, veel moslims denken dat er wijn, en dus ethanol, in het eindproduct zit. Dat is echter niet het geval en deze azijn is ook halal.
Suiker alcoholen zijn zoetstoffen, ook wel bekend als polyolen. In deze categorie vallen stoffen als sorbitol, xylitol en een aantal andere stoffen, allen met een naam eindigend op -itol. Deze producten worden gemaakt uit suikers, waarbij chemisch de zogenaamde aldehyd- of keton-groep (=O) is omgezet tot een alcohol (-OH) groep. Hier staat het begrip 'alcohol' dus op een chemische verbinding, het heeft niets te maken met alcohol zoals in de Koran bedoeld, het bevat geen ethanol. Suiker alcoholen zijn dus gewoon halal.
Discussie
Ook bij alcohol speelt er een discussie in de islamitische wereld. Het gaat hierbij om het gebruik van alcohol ergens in de productie van levensmiddelen. Hierbij kan het gaan om het gebruik van alcohol als oplosmiddel (bijvoorbeeld voor additieven of aroma's), of het gebruik van alcohol als schoonmaakmiddel.
Voor het gebruik als oplosmiddel kan ethanol gebruikt worden, maar ook andere (chemische) alcoholen. In het geval van een ander alcohol dan ethanol, geldt dat die niet verboden zijn, het product blijft dus halal. In het geval van ethanol als oplosmiddel geldt feitelijk hetzelfde als bij azijn en yoghurt. In het eindproduct is de alcohol niet meer aantoonbaar, je kan dus nooit dronken worden van het eindproduct, het is dus halal. Er is echter een stroming binnen de Islam die aangeeft dat producten waarbij ergens in de productie alcohol is gebruikt makroeh zijn.
Voor het gebruik als schoonmaakemiddel is geen bezwaar, aangezien er geen alcohol in het eindproduct aanwezig is. De discussie gaat vooral over het omgaan met een dergelijk schoonmaakproduct, niet om het uiteindelijke levensmiddel.
|