Food-Info.net> Wetenswaar > Gember

Wetenswaar achtergronddossier Gember

Copyright GPD

Hier vindt u achtergrondinformatie bij de rubriek ‘Wetenswaar' uit de regionale dagbladen. Deze keer een aantal aspecten van gember in relatie met gezondheid.

In geval van verwijzingen naar andere websites staat beschreven of dit een Nederlandstalige (NL) of Engelstalige (EN) website betreft.

Introductie

Gember is afkomstig uit de wortelstok van de gemberplant (Zingiber officinale) en is een specerij met een scherpe smaak. Een wortelstok dient om voedsel voor de plant te transporteren en ook om die op te slaan. Aan de wortelstok kunnen nieuwe scheuten ontspruiten. De plantenfamilie waar gember lid van is heet Zingiberaceae . Gember komt van oorsprong uit Centraal Azië. Tegenwoordig wordt gember verbouwd in alle tropische en subtropische gebieden in Azië (50% van de wereldoogst is afkomstig uit India), Brazilië, Jamaica en Nigeria.

Gember speelt al sinds 1500 een belangrijke rol in Chinese, Japanse en Indiase geneeskunde, waar het de naam heeft te helpen tegen misselijkheid, indigestie (verstopping) en flatulentie (winden laten). Ook ontstekingsremmende eigenschappen worden genoemd. Meer over gember en haar gezondheidseffecten is te vinden in dit dossier.

De volgende onderwerpen komen achtereenvolgens aan bod:

• Toepassingen
• Heetheid van gember
• Voedingswaarde
• Gember en gezondheid
• Bronnen

• Auteurs
• Krantenartikel

Toepassingen van gember

Gember kan op vele manieren gebruikt worden in de keuken. Wereldwijd is gember een belangrijk en gewaardeerde specerij, al is het gebruik in Nederland niet groot. Gember wordt in Nederland vooral gebruikt in koek en gebak, bijvoorbeeld in ontbijtkoek. In de Indonesische keuken wordt gember veel gebruikt in allerlei hartige gerechten. Djahé is de Indonesische benaming voor gemalen gemberwortel.

De smaak van verse gember is zachter dan die van gedroogde gember. Gedroogde gember wordt niet veel gebruikt in de gebieden waar gember verbouwd wordt; het is hier dus de verse gember die aan de lokale gerechten wordt toegevoegd. De smaak van gedroogde gember is sterker en aromatischer en is daarom geschikt om te gebruiken als smaakversterker in bijvoorbeeld koekjes, cake, soepen, sauzen en dranken als ginger ale. In Westerse landen wordt ook gember gegeten die is ingemaakt in geconcentreerd suikerwater (zie voedingswaarde tabel in dit dossier).

Ginger ale is een frisdrank die met name populair is in de VS. Vergelijkbaar met root beer, is het een ongefermenteerde drank, dat bestaat uit suiker, gember extract en koolzuurhoudend water. In de late middeleeuwen en de renaissance, werd gember gebruikt als een smaakmaker voor echt bier, een drank die verkregen wordt door fermentatie van mout. In Groot-Brittannië wordt gefermenteerd gemberbier soms nog steeds gemaakt op het platteland.

Verse gember, ook wel groene gember genoemd, is tegenwoordig gemakkelijk te verkrijgen in Westerse landen. Verse gember wordt gekneusd of fijngehakt, eventueel gedurende enkele uren in water geweekt en vervolgens toegevoegd aan het gerecht vlak voor het opdienen. Dit levert een frisse, kruidige en sterke smaak op. Wanneer de verse gember gekookt wordt, zal de sterke smaak toenemen en de frisse smaak verdwijnen. Samen met andere ingrediënten wordt in Thailand gekneusde gember toegevoegd aan romige kokosmelk: samen vormen deze ingrediënten een curry. Indonesiërs gebruiken kruiden pasta's bestaande uit verse chilli's en gember waarmee vlees ingewreven wordt voordat het gebakken of gegrild wordt. Gember thee, gemaakt door het koken van plakjes verse gember gedurende enkele minuten, is een kruidige en gezonde drank die veel gedronken wordt in de tropische gebieden (Indonesië) maar ook in de koudere Himalayas .

Heetheid van gember

Het bio-actieve molecuul in verse gember is gingerol. Gingerol is een broertje van de stof capsaïcine. Capsaïcine zit in pepers en stimuleert de warmtezintuigen in de mond en wekt zo de indruk van hitte (zie: http://www.food-info.net/nl/national/ww-peper.htm ). De sterke smaak van gember wordt veroorzaakt door de stoffen: zingeron, gingerol en shagaol.

Als gember gedroogd wordt smaakt het scherper. Dit komt omdat gingerol omgezet wordt in het scherpere shogaol. Wanneer verse gember gekookt wordt verandert gingerol in het zingeron.

structuurformule van gingerol

structuurformule van zingeron

structuurformule van shogaol

 

Voedingswaarde

Gember wordt gebruikt als een specerij in kleine hoeveelheden. De voedingswaarde speelt daarom in het dieet een verwaarloosbare rol.

 

Voedingsmiddel	Energie	Plantaardig eiwit	Koolhydraten	Water	Kalium	Magnesium	Zink
	(kcal)	(g)	(g)	(g)	(mg)	(mg)	(mg)
Gemberwortel	53	1,0	10,0	87	264	38	2,30
Gember op siroop	276	0,0	69,0*	31	90	43	0,34

*vooral suiker uit de siroop

Bron : Nederlandse Voedingsmiddelentabel 2001

 

Gember en gezondheid

Wetenschappelijk gezien is er nog geen onomstotelijk bewijs geleverd dat gember helpt bij misselijkheid, indigestie en flatulentie. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de gezondheidsclaims en de sterkte van het wetenschappelijk bewijs dat is geleverd per claim. Deze tabel is niet bedoeld voor medicinale doeleinden en bij klachten wordt aangeraden om eerst uw huisarts te raadplegen.

 

Gezondheidsclaims van gember en het wetenschappelijk bewijs	Sterkte Bewijs*
Misselijkheid en overgeven bij zwangerschap Vroegtijdige studies suggereren dat gember veilig en effectief zou kunnen zijn bij het bestrijden van misselijkheid en overgeven bij zwangerschap. Het is belangrijk dat er niet een te hoge dosis wordt genomen (max. 2 gr. Verse gember per dag) en niet langer dan 5 dagen. Er zijn ook wetenschappers die hoge doses van gember nadrukkelijk afraden omdat zij vergroeiingen of miskramen vrezen. Samenvattend: er moet meer onderzoek gedaan worden om de veiligheid en effectiviteit van gember inname tijdens de zwangerschap vast te stellen alvorens aanbevelingen voor langere termijn gedaan kunnen worden.	B
Reis- en zeeziekte / misselijkheid Hierover zijn verschillende resultaten gevonden. Sommige studies zeggen dat er geen effect van gember op misselijkheid. Andere studies zeggen dat het overgeven bij misselijkheid afneemt, maar zeggen niks over de misselijkheid. Ook hier geldt dat er meer onderzoek nodig is voordat er aanbevelingen gedaan kunnen worden naar de werking van gember. Ook moet gember vergeleken worden met andere medicijnen die reis- en zeeziekte tegen gaan.	C
Misselijkheid (door chemotherapie) Er is nog niet veel onderzoek gedaan naar het effect van gember op misselijkheid bij mensen die chemotherapie krijgen. De eerste onderzoeken hiernaar rapporteren dat patiënten zich minder lang en minder erg misselijk voelen na chemotherapie. Er zijn echter ook studies die geen enkel effect laten zien. Er is meer onderzoek nodig om de dosering en veiligheid vast te stellen. N.B. er bestaan al meerdere medicijnen die misselijkheid met succes bestrijden. De keuze van behandeling moet dan ook in samenspraak met de patiënt gaan.	C
Misselijkheid en overgeven (na operatie) Sommige studies rapporteren een vermindering van misselijkheid of overgeven na een operatie. Echter, andere studies laten geen effect zien. Meer onderzoek is nodig.	C
Reumatische gewrichtsontsteking / botontsteking / gewrichts- en spierpijn Over het effect van deze aandoeningen is weinig wetenschappelijk bewijs beschikbaar en het is ook nog niet duidelijk of gember hier een positieve werking heeft.	C

*Beoordeling van de sterkte van het wetenschappelijk bewijs:

A: Er is sterk wetenschappelijk bewijs voor het gebruik van gember
B: Er is goed wetenschappelijk bewijs voor het gebruik van gember
C: Het wetenschappelijk bewijs het gebruik van gember is hier onduidelijk
D: Het wetenschappelijk bewijs is hier tegen gebruik van gember
F: Sterk wetenschappelijk bewijs tegen het gebruik van gember

Bronnen :

• http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/natural/patient-ginger.html (EN)
• http://en.wikipedia.org/wiki/Ginger (EN)
• http://www.fslemi.uni-bonn.de/gewuerze/html/Gewurze/formelnalp.html (Duits)
• http://www.food-info.net/ (NL)
• http://en.wikipedia.org/wiki/Ginger_beer (EN)

 

Auteurs

Nynke Bergsma, student Master of Science programma Food Safety (Voedselveiligheid) , Wageningen Universiteit

Elske van Dijk , student Master of Science programma Nutrition and Health (Voeding en Gezondheid) , Wageningen Universiteit

 

Krantenartikel

Het krantenartikel zoals deze in de GPD-kranten is verschenen. (Door Harm Harkema)

(GPD) – Tip voor de lezer die eens iets geheel anders wil op z'n jaarlijkse verjaardagsfeestje. Tracteer de gasten op een aardige proef, met henzelf als proefpersonen. Haal gemberpoeder in huis en zorg voor een stevige bureaustoel die soepel ronddraait. Verder een horloge, of liever nog een chronometer. De helft van de gasten krijgt een theelepel gemberpoeder te eten. De anderen krijgen iets anders; iets onschuldigs, een theelepeltje hagelslag of suiker bijvoorbeeld.

Uurtje wachten. Dan, in willekeurige volgorde, worden alle proefpersonen geblinddoekt en in redelijk tempo rondgedraaid op de bureaustoel. Noteer vervolgens van iedere persoon de tijd die het duurt totdat hij misselijk wordt en/of gaat overgeven.

Het Amerikaanse ruimtevaartinstituut NASA heeft eind jaren tachtig ooit eens zo'n onderzoek laten doen, al was dat wat degelijker opgezet, onder zo'n vijftig mannen en vrouwen. NASA wilde van enkele middeltjes, waaronder gember, nagaan of ze misselijkheid en overgeven als gevolg van wagen- en zeeziekte konden voorkomen. Astronauten hebben daar vaak last van en in China kauwen zeelieden en vissers al eeuwenlang op gember om niet zeeziek te worden. Wat bleek uit het onderzoek? Gember is niet effectief tegen wagen- of zeeziekte.

Maar daarmee zijn we er niet. Want er zijn ook onderzoeken -waarvan enkele eveneens met geblinddoekt ronddraaiende proefpersonen-, waarin wel degelijk een beschermend effect van gember is gevonden. Hetzelfde verhaal kan worden verteld over de invloed van gember op misselijkheid bij patienten die net zijn geopereerd of bij kankerpatienten die chemotherapie hebben gehad: men is er nog niet uit.

Wat meer duidelijkheid is er onderhand wel over de invloed van gember op weer ander soort misselijkheid: die van vrouwen in de eerste maanden van de zwangerschap. Er zijn natuurlijk wel medicijnen tegen misselijkheid en overgeven, maar die worden niet lichtvaardig aan zwangere vrouwen verstekt, wegens mogelijk negatieve effecten op de foetus.

Is gember wellicht een handig alternatief? Het lijkt er onderhand wel op. Italiaanse onderzoekers bekeken vorig jaar met kritische blik naar 33 studies over dit onderwerp. In het overgrote deel daarvan bleek gember te leiden tot vermindering van misselijkheid en braken terwijl bovendien geen negatieve invloeden op de foetus werden ontdekt.

De Amerikaanse Natural Standard Research Collaboration komt tot de conclusie dat gember veilig en effectief lijkt voor voor de zwangere vrouw, maar houdt een slag om de arm: van 75 milligram tot maximaal 2 gram verse gember of gemberpoeder per dag, niet langer dan vijf dagen achter elkaar en onder toezicht van een arts. Bovendien dient nader onderzoek duidelijk te maken of langduriger gebruik wel veilig is.

Het is niet precies duidelijk hoe gember de misselijkheid zou kunnen onderdrukken. Gedacht wordt dat de stofjes gingerol en shogaol die gember ook hun karakteristieke, pittige smaak geven, een rol spelen. In reageerbuisproeven is tientallen jaren geleden al ondekt dat gember eigenschappen bezit die vergelijkbaar zijn met die van pijnstillers en ontstekingsremmers als aspirine. Er zijn ook onderzoekers die voorzichtigjes opperen dat gember zou kunnen werken tegen spier- en gewrichtsklachten (zoals rheamtische artritis). Maar het is nog volstrekt onduidelijk of dat ook werkelijk zo is.

 

 

safety.htm