Een initiatief van :



Stichting Food-Info

Food-Info.net> Onderwerpen > Functional Foods

Voedingssupplementen

(Source)
  • Definitie
  • Waarom een voedingssupplement?
  • Ingrediënten
  • Kwaliteit en veiligheid
  • Etiket
  • Gezondheidsclaims
  • Bronnen

Definitie

Voedingssupplementen zijn eet- en drinkwaren, die zijn bedoeld als aanvulling op de normale voeding. Denk hierbij aan vitamine- en mineraalsupplementen, visoliecapsules, kruiden- en aminozuurpreparaten. Voedingssupplementen bevatten een geconcentreerde bron aan één of meerdere microvoedingsstoffen of andere stoffen met een voedingskundig of fysiologisch effect. Voorbeelden van zulke actieve stoffen zijn vitamine C, mineralen als ijzer en calcium, omega-3 visvetzuren, probiotica, aminozuren als lysine en allerlei plantenextracten zoals cranberry en echinacea. Voedingssupplementen zijn te krijgen in verschillende vormen, bijvoorbeeld als tabletten, capsules, pastilles, poeders of druppels. Het zijn geen geneesmiddelen, hoewel ze er in verschijningsvorm wel op lijken. Voedingssupplementen zijn voedingsmiddelen en ze vallen onder de Warenwet.

Waarom een voedingssupplement?

Voedingssupplementen zijn bedoeld als aanvulling op de normale voeding. Het doel van gebruik is het behoud en bevorderen van goede gezondheid of een specifiek gezondheidseffect. Bij behoud en bevorderen van goede gezondheid kan je denken aan fit voelen, een laag cholesterolgehalte, goede stoelgang of hoge weerstand. Een evenwichtige en gevarieerde voeding moet in principe toereikend zijn voor het leveren van alle noodzakelijke voedingsstoffen. Echter, niet iedereen eet volgens de aanbevolen voedingsrichtlijnen, waardoor de inname van bijvoorbeeld vitamines, mineralen, vezels of meervoudig onverzadigde vetzuren onvoldoende kan zijn. Daarnaast kan er ook sprake zijn van een behoefte die hoger is dan de aanbevolen voedingsrichtlijnen. De behoefte aan voedingstoffen kan individueel verschillen, afhankelijk van bijvoorbeeld eetgewoonte, levensstijl, levensfase, leeftijd en geslacht.

Een bepaalde fysieke, fysiologische of metabole toestand van het lichaam kan samenhangen met een verhoogde behoefte aan voedingsstoffen in ons lichaam. Bij ouderen kan de opname van voedingsstoffen, bijvoorbeeld vitamine B12, via het maagdarmkanaal afnemen en sporters hebben een verhoogde behoefte door hun levensstijl. Ook stress of langdurig medicijngebruik zijn van invloed op de behoefte aan micronutriënten.

In sommige gevallen is de behoefte aan voedingsstoffen zo groot dat dit niet volledig gerealiseerd kan worden door inname van gewone, gezonde voeding. Bekende voorbeelden zijn vitamine D bij kinderen tot 4 jaar, zwangeren en vrouwen die borstvoeding geven, ouderen en personen die weinig buitenkomen of een donkere huidskleur hebben. Bij deze groepen is de behoefte aan vitamine D hoger. Hetzelfde geldt ook voor de inname van foliumzuur bij zwangere vrouwen en vitamine C bij rokers.

Een andere reden voor het gebruik van voedingssupplementen kan een specifiek gezondheidseffect van actieve stoffen in een supplement zijn. Zo kan de stof glucosamine helpen in het behoud van soepele gewrichten en zijn er een heleboel kruiden met ieder een eigen effect op de gezondheid. Het kruid ginkgo biloba kan bijvoorbeeld de doorbloeding van het lichaam bevorderen.

Doelgroepen

Met een voedingssupplement kan er gericht voldaan worden aan behoeften van een persoon of een groep personen. Er zijn op de markt voedingssupplementen voor verschillende doelgroepen verkrijgbaar. Zo zijn er supplementen die speciaal geschikt zijn voor kinderen, tieners, ouderen, (top)sporters of zwangere vrouwen. Deze supplementen verschillen onderling in hoeveelheid en samenstelling aan ingrediënten.

Ingrediënten

Op de markt zijn veel verschillende voedingssupplementen te krijgen met een heleboel verschillende ingrediënten. Hieronder is een lijstje met een aantal ingrediënten/stoffen die gebruikt worden in supplementen:

  • Vitamines, als bijvoorbeeld vitamine C, D en foliumzuur.
  • Mineralen, als bijvoorbeeld ijzer calcium en magnesium.
  • Kruiden en planten, zoals cranberry, kamille, valeriaan, knoflook, en duivelsklauw.
  • Aminozuren, als lysine en tryptofaan.
  • Probiotica, als bijvoorbeeld Lactobacillus, Bifidobacterium .
  • Omega-3 visvetzuren.
  • Vezels.
  • Glucosamine.
  • Co-enzym Q10.

Multi's

Voedingssupplementen kunnen een bron vormen van één ingrediënt of een combinatie van verschillende ingrediënten zijn, de zogenaamde multi. Een multi is meestal een combinatie van vitamines en mineralen (multivitamine-mineralenpreparaat), maar kan ook andere ingrediënten bevatten als enzymen, aminozuren en kruiden. Multi's zijn er voor verschillende doelgroepen, bijvoorbeeld kinderen, ouderen en sporters. Deze multi's verschillen in hoeveelheid en samenstelling van ingrediënten, zoals te lezen op het etiket. Het doel van een multi is dat het aansluit bij de behoefte van de doelgroep en het biedt het gemak van ‘alles in één'. De vorm waarin multi´s voorkomen, varieert van tablet tot capsule, poeder of drankje.

Natuurlijke, natuuridentieke en synthetische ingrediënten

Bij voedingssupplementen wordt soms onderscheid gemaakt tussen natuurlijke, natuuridentieke en synthetische voedingsstoffen. Natuurlijke voedingsstoffen zijn stoffen die in de natuur zijn ontstaan en als zodanig voorkomen. Deze stoffen kunnen van plantaardige of van dierlijke oorsprong zijn. Natuuridentieke voedingstoffen hebben dezelfde chemische structuur en opbouw als natuurlijke voedingstoffen, maar zijn in een laboratorium geproduceerd. Synthetische voedingsstoffen zijn ook stoffen die in een laboratorium worden gemaakt, maar deze stoffen zijn in hun chemische structuur anders dan stoffen die in de natuur voorkomen. De werking van dergelijke stoffen hoeft in dat geval dus niet gelijk te zijn aan de werking die natuurlijke voedingstoffen hebben.

Of de werkzaamheid (effect en mate van opname door het lichaam) het meest effectief is in de natuurlijke, natuuridentieke of synthetische vorm, varieert per stof. Het lichaam kan niet onderscheiden of een vitamine natuurlijk of natuuridentiek is, omdat de chemische structuur gelijk is. Bij synthetisch gemaakte vormen van vitamine A en E is er wel een verschil in werkzaamheid. Zo verschilt vitamine E dat in het laboratorium vervaardigd is (DL-alfa-tocoferol) in chemische bouw licht van de plantaardige vitamine E (D-alfa-tocoferol). Natuurlijke vitamine E heeft een grotere antioxidatieve werking en is daardoor effectiever. Hetzelfde geldt voor bètacaroteen in haar natuurlijke vorm.

Kwaliteit en veiligheid

Kwaliteit

In Nederlandse wetgeving zijn kwaliteitsaspecten voor levensmiddelen vastgelegd. Voor het identificeren en beheersen van de kwaliteit in het productieproces van levensmiddelen inclusief voedingssupplementen, geldt het HACCP-systeem (Hazard Analysis and Critical Control Points). Met dit systeem kunnen bedrijven op systematische wijze potentiële gevaren en risico's die zich voor de gezondheid van de consument kunnen voordoen identificeren, evalueren en beheersen.

Daarnaast bestaat er wetgeving die normen stelt voor verontreiniging in voedingsmiddelen en –supplementen. Voorbeelden zijn contaminanten als zware metalen, polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's) en dioxines. Zo kunnen visoliecapsules met natuurlijke visolie, gezuiverd worden van verontreiniging die in vis voorkomt.

Veiligheid

Voedingssupplementen moeten volgens de Warenwet veilig zijn. Alleen vitamine- en mineraalverbindingen waarvan de werkzaamheid en veiligheid aantoonbaar is, mogen worden gebruikt volgens de Europese wet voor voedingssupplementen. Voor kruidenpreparaten bestaat er een lijst met verboden kruiden. Deze worden niet gebruikt in voedingssupplementen. Bij het aanbevolen gebruik zoals aangegeven op een etiket, kennen voedingssupplementen geen of nauwelijks bijwerkingen.

Veilige inname

Overheidsinstanties en verschillende wetenschappelijke comités in Europa hebben aanbevelingen ontwikkeld voor veilige maximale inname-niveaus van vitamines en mineralen. Deze waarden verschillen wel van elkaar. Dit illustreert hoe moeilijk het is beschikbare wetenschappelijke literatuur eenduidig te interpreteren. Voor vitamines en mineralen worden binnenkort veilige maximale en minimale hoeveelheden wettelijk vastgelegd. Deze waarden gaan voor de hele Europese Unie gelden.

Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH)

De ADH is een aanbeveling voor de hoeveelheid van een voedingsstof die dagelijks nodig is. Deze waarden zijn vastgelegd in de Europese wet. Op het etiket van een voedingssupplement staat het gehalte aan vitamines en mineralen uitgedrukt als percentage van de ADH. Veel supplementen bevatten een dosering hoger dan 100% ADH. Dit is gebaseerd op de orthomoleculaire voedingsleer, die als uitgangspunt heeft dat de optimale dosering van voedingsstoffen hoger ligt dan de betreffende ADH. De veilige maximale hoeveelheden van vitamines en mineralen liggen vaak vele malen hoger dan de ADH's.

Etiket

Op een etiket van een voedingssupplement zijn een aantal onderdelen wettelijk verplicht:

  • De aanduiding ‘voedingssupplement' vergezeld van de naam van de categorie nutriënten (vitamines, mineralen, aminozuren, vetzuren, vezels, kruidenpreparaten e.d.).
  • Aanbevolen dagelijkse portie van het product (doseringsadvies) en het advies om deze aanbeveling niet te overschrijden.
  • Lijst met ingrediënten: Hier staat een opsomming van alle werkzame stoffen en alle additieven op aflopende volgorde van gewicht. De hoeveelheid vitamines en mineralen wordt ook uitgedrukt als percentage van de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid (ADH). De additieven zoals vulstoffen en kleurstoffen, hebben een E-nummer. Voor E-nummers, zie de E-nummerlijsten op deze website, gebruik daarvoor het menu.
  • Een vermelding dat voedingssupplementen niet als vervanging voor een gevarieerde voeding moeten worden gebruikt en mogelijk ook een verwijzing naar het belang van gevarieerde, evenwichtige voeding en een gezonde levensstijl.
  • Een waarschuwing dat voedingssupplementen buiten bereik van jonge kinderen moeten worden bewaard.
  • Houdbaarheid: In een goed voedingssupplement is de effectiviteit van de ingrediënten tot en met de uiterste houdbaarheidsdatum nog steeds optimaal. Na deze datum worden de hoeveelheden op het etiket niet mee gegarandeerd.
  • Contactgegevens van de producent

Gezondheidsclaims

Op veel voedingsupplementen staan gezondheidsclaims, zoals ‘goed voor hart en bloedvaten' of ‘voor het behoud van soepele gewrichten'. Gezondheidsclaims zijn beweringen over het in stand houden of bevorderen van de gezondheid van de gebruiker. Het doel van een gezondheidsclaim op een product is het informeren van consumenten over gebruik van dat voedingssupplement. Een gezondheidsclaim moet juist zijn en mag consumenten niet misleiden. Medische claims op voedingssupplementen zijn verboden, omdat voedingssupplementen geen geneesmiddelen zijn. Medische claims zijn beweringen over het voorkómen, behandelen of genezen van een ziekte van de mens of beweringen die daarop toespelingen maken. Een voorbeeld van een medische claim is ‘voorkomt hart- en vaatziekten'.

De regels rond het voeren van gezondheidsclaims worden strenger. De Europese Commissie wil gezondheidsclaims op voedingsmiddelen en -supplementen op Europees niveau regelen. Gezondheidsclaims moeten eerst worden goedgekeurd voordat producenten ze mogen gebruiken. Claims mogen alleen gemaakt worden als ze voldoende wetenschappelijk onderbouwd zijn. De Europese Commissie zal beslissen welke gezondheidsclaims gebruikt mogen worden op voedingssupplementen en andere voedingsmiddelen. De verwachting is dat de lijst met toegestane gezondheidsclaims in 2010 af is. Vanaf dat moment mogen bedrijven alleen vooraf goedgekeurde gezondheidsclaims op voedingssupplementen maken.

Bronnen

Deze tekst is opgesteld in samenwerking met NPN, de Nederlandse branchevereniging voor natuur- en gezondheidsproducten.

 

Food-Info.net is an initiative of Stichting Food-Info, The Netherlands

Free counters!