Food-Info.net> Sorular ve Cevaplar > Gıda ürünleri > Çay

Catuaba nedir ?

Catuaba Brezilya ağaçlarının kabuklarından elde edilen bitki çayının adıdır. Çoğunlukla bir tür çay olarak bilinir fakat Camellia sinensis bitkisinden elde edilmediği için bildiğimiz çay değil, ilaç olarak kullanılan bir bitki çayıdır.

Catuaba kelimesi çeşitli ağaçların kabuklarından elde edilen bitki çayları için kullanılır. En çok kullanılan kabuklar Trichilia catigua ve Erythroxylum vacciniifolium ağaçlarından elde edilir. Diğer catuaba çeşitleri aşağıdaki tür ve familyalara ait ağaçların kabuklarından yapılır : Anemopaegma, Ilex, Micropholis, Phyllanthus, Secondatia, Tetragastris ve Myrtaceae familyasının diğer türleri.

Catuabanın ‘ Erythroxylum catuaba ' ağacından elde edildiği iddia edilir fakat, bu ağaca sadece bir kez (1904'te) rastlanmıştır ve günümüzde hangi ağaca karşılık geldiği bilinmemektedir. Bu yüzden E. catuaba genel kabul görmüş bir tür değildir.

Chuchuhuasha, Tatuaba, Pau de Reposta, Piratancara ve Caramuru Catuabanın yerel sinonimleridir. Hazır ilaç olarak satılan ‘Catuama' nın bileşeni vardır ve Trichilia catigua ağaçlarından elde edilen catuaba bunlardan biridir.

Brezilya'nın yerlileri catuabayı ağrı kesici, sinirsel uyarıcı ve özellikle de afrodizyak olarak kullanırlardı ve hala daha kullanmaktadırlar.

Catuabanın ticari ölçekli üretimi kaynağı birbirinden farklı olan yerel ağaçlardan yapılıyor. 2004'te yapılan bir araştırmada Kletter ve akadaşları 14 farklı numuneyi analiz ettiler ve çoğunun Trichilia catigua ağacının kabuklarından yapıldığını veya içinde bu ağacın kabuklarını barındırdığını saptadılar. Yapılan kimyasal analizler catuaba çeşitlerinin kompozisyonlarının birbirinden çok farklı olduğunu göstermiştir.

Catuabine A, B ve C gibi Erythroxylum vacciniifolium ağaclarından elde edilen birçok alkaloidin cinsel gücü artırdığına inanılır. Bununla beraber, bu alkaloidlerin insan üzerindeki etkileri hakkında herhangi bir bilimsel kanıt yoktur. Günümüzde 20'nin üzerinde catuabine ve catuabine türevleri bu ağaçlardan elde edilmiştir. Bu alkaloidler kimyasal yapıları bakımından, aynı cinse ait bir bitkiden elde edilen kokaine benzer. Kimyasal yapıları kokainle aynı olan bu alkoloidlerin kokain benzeri özelliklere ve etkilere sahip olduğuna dair bir belirti yoktur ve şimdiye kadar hiçbir catuaba çayında kokaine rastlanmamıştır.

Şekil 1 : Catuabinelerin yapısı. En üstteki şekil catuabinelerin basit yapısıdır. Değişik kalıntıların (residue) örnekleri aşağıda gösterilmiştir, bu yapılarda genelde H ve OH gibi yan gruplar da yer alır. Referans 5 ve 9'da daha detaylı olarak işlenmiştir.

Catuaba yapımında kullanılan diğer ağaç çeşitleri de birçok alkaloid ve biyoaktif bileşik içerir fakat, bunların insan üzerindeki fizyolojik etkileri henüz tanımlanamamıştır.

Catuaba ilaçlarının detaylı etkileri konusunda birkaç makale yayımlanmıştır. 1992'de bir grup Japon bilim adamı ‘ E. catuaba' özünün HIV virüsü üzerindeki etkilerini anlatan bir makale yayımlamıştır. Makalede catuaba bitkisinin özünün HIV vürüsüne karşı antivirüs etkisi gösterdiği ve virüsün bulaşmasını engelleyebileceğine yer verildi. Ancak, Japon bilim adamlarının çalışmalarında kullandıkları catuabanın tam olarak hangi kaynaktan elde edildiği ne yazıkki bilinmemektedir ve bu yüzden çalışmalarını teyit edecek yeni bir çalışma yapamamışlardır. 2002'de Trichilia catigua özünün antimikrobiyal etkisi saptanmış;ancak daha sonra sadece bir bakteri türüne karşı etkili olduğu anlaşılmıştır.

2001 yılında bir grup Brezilya'lı bilim adamı Trichilia catigua özünün tavşanların sertleşebilir dokuları üzerindeki etkileri hakkında bir çalışma yaptılar. Çalışma sunucunda özütün sertleşebilir dokuların kas tonusunu artırdığı gözlenmiştir ve bu durum catuabanın afrodizyak etkisinin olduğunun kanıtı olarak kabul edilmiştir. Kletter ve arkadaşları aynı deney ortamında catuabadan yaptıkları ilacın afrodizyak etkisini gözIemlemiş fakat piyasadaki catuaba ilaçlarında aynı etkiyi gözlemleyememişlerdir.

2004'te Trichilia catigua özünün etkileri üzerinde yapılan bir çalışmanın makalesi yakın geçmişte yayımlanmışır. Bilim adamları bu çalışmayla bitki özünün virüslerin bulaşma yollarını bloke etmek suretiyle yatıştırıcı bir etkisinin olduğu sonucuna varmışlardır

Campos ve arkadaşlarının mayıs 2004'te yaptığı bir çalışmada Trichilia catigua bitkisinin antidepresan benzeri etkilerini fareler üzerinde denediler ve bu bitkinin sinirsel bozuklukların tedavisinde kullanılabileceği sonucuna vardılar.

Referanslar :

1. Antunes, E. et al : The relaxation of isolated rabbit corpus cavernosum by the herbal medicine Catuama ® (and its constituents). Phytoter. Res. 15(2001)416-421.
2. Barbosa, N. R. et al. : Inhibition of platelet phospholipase A 2 activity by catuaba extract suggests anti-inflammatory properties. Phytother. Res. 18(2004)942-944.
3. Campos M.M. et al. : Pharmacological and neurochemical evidence for antidepressant-like effects of the herbal product Catuama. Pharmacol Biochem Behav.78(2004)757-64.
4. Campos M.M. et al. : Antidepressant-like effects of Trichilia catigua (Catuaba) extract: evidence for dopaminergic-mediated mechanisms. Psychopharmacology (Berl). 182(2005)45-53.
5. Gasl, S. et al : Tropane alkaloids from a Brazilian bark traded as Çatuaba”. Sci. Pharm. 71(2003)113-119.
6. Kletter, C. et al : Morphological, chemical and functional analysis of catuaba preparations. Planta Med. 79(2004)993-1000.
7. Manabe, H. et al : Effects of catuaba extracts on microbial and HIV infection. In Vivo 6(1992)161-165.
8. Pizzolatti, M. G. : et al. : Two epimeric flavalignans from Trichilia catigua (Meliaceae) with antimicrobial activity. Z Naturforsch 57(2002)483-8.
9. Zanolari B. et al. : Tropane alkaloids from the bark of Erythroxylum vacciniifolium . J. Nat. Prod. 66(2003)497-502.