An initiative of :




Ege Üniversitesi

Gaziantep Üniversitesi



Food-Info.net> Gıda ürünleri > Şeker

Şeker Kaynakları

Çay şekeri yani sakkaroz bitkisel kaynaklardan elde edilir. Önemli şeker mahsullerinden olan şeker kamışı (Saccharum spp.) ve şeker pancarındaki (Beta vulgaris) şeker, bitkinin kuru ağırlığının %12–%20 kadarını oluşturabilir. Hurma ağacı (Phoenix dactylifera), sorghum (Sorghum vulgare) ve şeker akçaağacı (Acer saccharum) ise önemi daha az ticari şeker ürünleri içerisindedir.

Şeker kamışı

Şeker kamışı (Saccharum), uzun boylu otların 6 ile 37 türü arasında bulunan ve Pasifik ve Eski Dünya tropik bölgelerinin ılıman ikliminde yetişen bir cinstir. Sağlam ve iri yapılı gövdeleri, buna eklenmiş lifli sapları şeker bakımından zengindirler. Şeker kamışının yetişen bütün türleri ve önemli ticari kültürleri başlıca Saccharum officinarum, S. spontaneum, S. barberi and S. sinense ‘den oluşan kompleks melezlerdir.


Şeker kamışı (Kaynak)

Şeker kamışı yetiştirmek için minimum 600 mm yıllık yağış miktarı ile sağlanan tropik bir iklim gerekir. Şeker kamışı bitkiler alemindeki en önemli fotosentezcilerden birisi olup güneş enerjisinin %2 kadarını biyokütleye dönüştürebilme yeteneğine sahiptir.

Şeker kamışı, tohumla üretilmekten çok budama yoluyla çoğaltılır. Her budanmış parça en az bir tomurcuk içermelidir ve bu budanmış parçalar elle ekilip dikilmelidir. Bir kez dikildikten sonra şeker kamışı birçok kez hasat edilebilir. Her bir hasattan sonra, kamış yeni saplar verir. Genellikle her başarılı hasatlama sonunda daha az ürün elde edilir ve en sonunda iyice azalan ürün yeniden dikim yapılmasının işaretini verir.

Tarımsal uygulamalara bağlı olarak, her bir dikim (ekim) için 2 veya 10 hasatlama yapılması mümkün olabilir. Ortalama elde edilen ürün, hektar başına 100 ton kamış veya 10 ton şekerdir.

Şeker kamışı el veya makine ile hasat edilir. Dünya şeker kamışı üretiminin yaklaşık yarısından fazlası elle yapılan hasatlama ile gerçekleştirilir. Bu durum gelişen ülkelerde daha yaygın görülür. Hasatlama el ile yapıldığında, önce tarla yakılır. Alev hızla yayılır, yaprakları yakar fakat su bakımından zengin sap ve gövdeler bundan zarar görmez. Hasatçılar daha sonra toprak üzerinde bulunan kamışları bıçakla budarlar. Kalifiye bir hasatçı 1 saat içerisinde 500 kg şeker kamışı budayabilir.

 


Hasatlama (Kaynak)

Şeker pancarı

Şeker pancarı, Chenopodiaceae familyasının ve Amaranthaceae familyasının alt grubunun bir üyesi olan kökü yüksek oranda şeker içeren bir bitkidir.

Şeker pancarı, ılıman iklimde yetişen iki yıl ömürlü bir bitkidir. Gelişiminin ilk yılında şeker üretirken ikinci yılında çiçek ve tohum üretir. Bu yüzden, şeker pancarı baharda çıkmaya başlar ve sonbahar/kış başlangıcında hasat edilir. Şeker pancarı sakkarozu yabani havuç kökleri ile büyük bir benzerlik taşıyan soğan köklerinde depolar.

Olgun bir şeker pancarındaki tipik şeker miktarı ağırlıkça %17 olup bu değer cinse göre yetiştiği yıldan yıla ve bölgeden bölgeye farklılık gösterir. Şeker kamışına kıyasla şeker miktarı ağırlıkça fazla olan şeker pancarında aksine hektar başına elde edilen ürün kazancı düşüktür. Dolayısıyla beklenen şeker üretimi hektar başına sadece 7 tondur.


Şeker Pancarı (Kaynak)

20. yüzyıl yarısının sonuna kadar, şeker pancarı üretimi ürünün sık ekimi ile zararlı ot kontrolu yapılarak ve daha sonra ürünün yetişme döneminde 2 hatta 3 kez elle çapa yardımıyla inceltilmesi ile büyük bir emek harcanarak titizlikle gerçekleştiriliyordu. Bunun yanı sıra hasatlamada da işçiye ihtiyaç duyuluyordu. Köklerin ortadan kaldırılması saban gibi bir aracı at grubunun çekmesi ile olurken, geriye kalan hazırlıkların da elle yapımı sağlanıyordu. Bir işçi, pancarları, yaprakları ile beraber alır, üzerindeki toprağı uzaklaştırmak için birbirine vurur ve sonra kökler bir tarafa yapraklar bir tarafa olacak şekilde onları bir sıraya dizerdi. İkinci işçi ise bulundurduğu pancar kancası ile kökleri kaldırır, hızlıca keserek yaprakların tek bir hareketle köklerden ayrılmasını sağlardı. Bu şekilde çalışma ile, at arabasının arkasına daha sonra yaba ile kaldırılabilen bir sıra pancarı bırakmış olurdu.

Hasatlama şu an tamamıyla makine ile yapılmaktadır. Şeker pancarı biçeri tarla üzerinden tek bir geçiş ile yaprakları keser ve köklerden ayırır, kökleri ortadan kaldırır, ayrıca fazla kumu köklerden uzaklaştırır. Modern bir biçer aynı anda 6 sırayı işleyebilir. Tarla kenarında yığınla kalan pancarlar daha sonra fabrikaya götürülmek üzere römorka nakledilir. Çiftçinin, yükünde fazla toprak bulundurması durumunda cezalandırılması dolayısıyla, taşınma sırasında pancar üzerindeki toprağın fazlası uzaklaştırılır.

Hurma Ağacı

Hurma ağacı (Phoenix dactylifera) çoğunlukla kendi yenebilen meyvesi için yetiştirilmektedir. Meyvesinin yetiştirilmesi uzun bir geçmişe dayandığı için, kesin olarak nasıl yayıldığı bilinmemektedir, fakat aslı büyük olasılıkla Kuzey Afrika çöllerinde bir yere belki de Güneybatı Asya'ya dayanmaktadır. Orta boylu, 15- 25 m uzunluğunda, genellikle tek bir kökten birçok ağaç gövdesinin çıkması ve her birinin ayrı ayrı büyümesi ile oluşan bir ağaçtır.

Şeker, hurma meyvesinden elde edilebilir, fakat bu sadece küçük ölçeklerde gerçekleştirilmektedir.


Kıbrıs'ta hurma ağacı (Kaynak)

Sorghum

Sorghum, Doğu Afrikanın tropik bölgelerine ve bir çeşidi de Meksika'ya özgü yaklaşık 20 çeşit ot türünün bir cinsidir. Sorghum bitkisi, Güney Avrupa, Amerika ve Güney Asya'da yetiştirilir.

Şeker, sorghum tohumlarından elde edilebilir fakat yine hurma ağacında olduğu gibi sadece bölgesel bazda ve küçük ölçeklerde.


Sorghum (Kaynak)

Şeker Akçaağacı

Şeker akçaağacı (Acer saccharum), Kuzey Amerika doğusunda bulunan ormanlar (genellikle mobilyacılıkta kullanılan ağaçlardan oluşan) içerisinde göze çarpan bir ağaçtır. Burası en büyük Amerikan akçaağaç bölgesidir ki ağaçların boyları 30-37 m'ye kadar ulaşır.

Akçaağaç şekeri Kuzey Amerika'da yüzyıllardan beri üretilmekte ve hala tatlandırıcı olarak, çoğunlukla rafine edilmiş (kısmen) akçaağaç şurubu olarak kullanılmaktadır. Akçaağaç şekeri, standart toz haline getirilmiş şekere göre iki kat daha tatlıdır çünkü elde edilen şeker sakkarozdan ziyade fruktoz içerir.


Şeker akçaağacı (Kaynak)

Temel Kaynaklar :

 

 


Food-Info.net is an initiative of Stichting Food-Info, The Netherlands

Free counters!