Food-Info.net> Produkty żywnościowe > Słodycze i wyroby cukiernicze

Probiotyki

Oficjalna definicja probiotyków brzmi następująco:
Doustne probiotyki są żywymi mikroorganizmami, których strawienie w pewnej liczbie wykazuje korzyści zdrowotne, poza właściwym odżywianiem podstawowym.

Bardziej popularna definicja to:
Probiotyk jest suplementem żywieniowym w postaci żywej kultury mikroorganizmów, który korzystnie wpływa na organizm gospodarza poprzez poprawę równowagi mikrobiologicznej przewodu pokarmowego.

Słowo probiotyk pochodzi od greckiego słowa “pro bios”, co oznacza ”dla życia”. W ostatnich latach, pojęcie to definiowano na wiele różnych sposobów. Wszystkie definicje dotyczyły jednak kultur bakteryjnych o korzystnym wpływie na zdrowie gospodarza.

Trzy główne cechy probiotyku, powtarzane w definicjach to:

• mikroorganizmy (bakterie) są żywe
• bakterie są dostarczane doustnie
• bakterie powinny docierać do jelit w stanie żywym po to, aby oddziaływać na równowagę mikrobiologiczną

Oznacza to, że bakterie probiotyczne powinny być odporne na kwasy (żołądek), żółć, być zdolne do wzrostu w warunkach beztlenowych i być nietoksyczne. Kryteria te ograniczają liczbę gatunków i szczepów bakterii do następujących grup: rodzaje Lactobacillus, Streptococcus i Bifidobacterium, choć także inne rodzaje drobnoustrojów mogą być stosowane w kilku przypadkach (np., drożdże i rodz a j Bacillus w żywieniu zwierząt).Wszystkie trzy główne rodzaje należą do bakterii fermentacji mlekowej i w naturze występują w jelitach, choć także są spotykane w wielu mlecznych produktach fermentowanych (głównie kwaśnych).

Tradycyjne produkty probiotyczne są fermentowanymi produktami mlecznymi, podobnymi do jogurtów. Tradycyjne bakterie jogurtowe (Lactobacillus delbrueckii ssp bulgaricus i Streptococcus salivarius ssp thermophilus), nie są mikroorganizmami probiotycznymi i dlatego jogurt nie jest produktem probiotycznym chyba, że dodano do niego szczepy probiotyczne.

Twierdzi się, że probiotyki mają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza (człowieka lub zwierzę). Szczepom lactobacilli i bifidobakteria przypisuje się następujące cechy:

• inhibicję potencjalnych patogenów takich jak E. col i czy Clostridium perfringens
• zapobieganie biegunkom wywołanym przez (rota)wirusy lub Salmonella
• redukcję skutków infekcji wywołanym przez Candida
• korzystny wpływ na poziom cholesterolu
• obniżenie ryzyka i/lub ochronę przed rakiem jelita grubego
• stymulację systemu immunologicznego
• produkcję witamin
• ułatwienie wypróżniania się i redukcję zaparć
• ułatwienie wchłaniania minerałów, zwłaszcza wapnia
• trawienie laktozy u osób z jej nietolerancją

Jednakże, większość tych deklaracji jest bardzo niejasna i w większości przypadków niepotwierdzona naukowo. Wykonano tylko nieliczne badania naukowe na dorosłych ochotnikach i tylko dla kilku szczepów. Niektóre z wyżej wymienionych deklaracji zostały jednak potwierdzone dla kilku szczepów. Wykazano działanie zapobiegające biegunkom, poprawę strawności laktozy, łagodzenie zaparć oraz korzystne oddziaływanie przeciwko drożdżom Candida . Dla większości pozostałych deklaracji brak lub istnieją nieliczne dowody naukowe.

Deklaracje o właściwościach probiotycznych powinny być potwierdzone oddzielnie dla każdego szczepu (i produktu), czego niestety nie wykonano dla wielu probiotyków i produktów probiotycznych, zwłaszcza dla liofilizatów, tabletek i kapsułek (suplementów żywności).

Nawet gdy istnieją dowody naukowe, że pewne szczepy posiadają charakterystykę probiotyczną, to nie oznacza to, że dany szczep jest równo skuteczny dla wszystkich, bowiem każda osoba posiada własną mikroflorę jelitową, która może ograniczać skuteczność produktu probiotycznego.

Bardzo trudno jest zatem przewidzieć, czy produkty probiotyczne są skuteczne. Na rynku spotyka się wiele produktów, które prawdopodobnie są całkowicie nieskuteczne. Ostatnie badania wykonane w Holandii i Wielkiej Brytanii wykazały, że w wielu produktach (głównie suplementach żywności), brak żywych kultur bakterii lub występują w bardzo małych ilościach, a zatem są z pewnością nieskuteczne. W badaniach wykonanych w Holandii, 80% produktów nie posiadało prawidłowych informacji na opakowaniu. Podobne badania Uniwersytetu w Wageningen, wykazały podobne rezultaty dotyczące informacji na opakowaniach produktów nie wytwarzanych w Holandii.

Prawo żywnościowe UE wymaga, aby nazwy wszystkich składników były umieszczane na opakowaniu produktu. Jednakże, dla wielu produktów probiotycznych wydaje się to być nierealne. Ponieważ właściwości probiotyczne zależą od szczepu mikroorganizmu, należy także umieszczać na opakowaniu informację zawierającą nazwę i szczep bakterii. Ponieważ nazewnictwo bakterii zmienia się dość często, należy podać kod liczbowy/opis szczepu jako danych nieulegających zmianom. Tylko w ten sposób konsument, dietetyk czy lekarz, może zweryfikować (deklarowaną) skuteczność bakterii, a więc także danego produktu.

Jeśli na opakowaniu umieszczono nieaktualne lub nieprawidłowe dane, należy przypuszczać, że producent nie zapoznał się z literaturą naukową opublikowaną w ostatnich latach.

Jeśli istnieją wątpliwości dotyczące produktu, można zwrócić się do producenta z prośbą o podanie kodu liczbowego szczepu i źródło literaturowe potwierdzające deklarowane działanie. Nie należy ufać reklamom i unikać „nabijania w butelkę” (patrz poniżej). Rzetelni producenci udzielają informacji bez problemów. Przy braku odpowiedzi od producenta, miej wątpliwości odnośnie do jakości produktu !

Dla konsumenta, następujące cechy mogą wskazywać na wiarygodność produktu:

• czy podane nazwy szczepów są poprawne (nazwy mogą być niepoprawne, czasami abstrakcyjne (np. Toyota Golf). W razie wątpliwości, można skorzystać z informacji na stronie i gdy nazwa tam nie figuruje, jest niepoprawna.
• informacja o kodzie numerowym szczepu
• informacja o serwisie konsumenta (telefon, adres elektroniczny)

Nieaktualne nazwy

Gdy na opakowaniu produktu umieszczono informację o zawartości następujących szczepów, oznacza to, że producent nie jest na bieżąco z aktualnymi danymi naukowymi:

Lactobacillus bifidus; nazwa szczepu jest nieaktualna od 1969 roku (!) i od tego roku nie może być używana. Producenci deklarujący obecność tego „gatunku” bakterii, nie są na bieżąco z aktualnymi danymi naukowymi. Obecnie, użyta nazwa dotyczy cały rodzaju Bifidobacterium zawierającego 22 różne szczepy. Nazwa ta oznacza mniej więcej tyle, ile stwierdzenie, że produkt mleczny zawiera mleko. Lub przez analogię do samochodu, jest deklaracją salonu, że sprzedaje wóz niemiecki, bez informacji na temat typu i charakterystyki.

Streptococcus faecium; nazwa ta stała się nieaktualna we wczesnych latach osiemdziesiątych. Obecnie, poprawną nazwą jest Enteroccocus faecium . Ponieważ szczep ten jest również znanym patogenem, konieczne jest to, aby kod numerowy i nazwa szczepu były poprawne.

Nazwy wymyślone

W produktach probiotycznych spotyka się wymyślone nazwy mikroorganizmów. Ponieważ takie nie istnieją, są używane nielegalnie.

Lactobacillus sporogenes; nazwa ta jest nazwą wymyśloną, gdyż nie istnieje rodzaj bakterii o tej nazwie. Nazwa wskazuje, że bakterie te wytwarzają spory. Zgodnie z definicją, lactobacilli nie wytwarza spor. Nie wiadomo, jaki rodzaj „bakterii” dodano do produktu. Producent nadmienił (!)), że obecnie jest to szczep Bacillus coagulans. Jest to bakteria pochodząca z gleby, której nie spotyka się w jelitach człowieka i która nie została zbadana w testach klinicznych. Może to być również Clostridium sporogenes, organizm wytwarzający spory, który jest ludzkim patogenem.

Lactobacillus caucasicus; inna abstrakcyjna nazwa. Nic nie wiadomo, jakie bakterie użyto w produkcie z tym „szczepem”.

Nie należy oczekiwać żadnych korzyści zdrowotnych po spożyciu produktów z tymi dwoma „gatunkami” bakterii. Danych literaturowych na temat tych bakterii nie należy uznawać za wiarygodne, a żadne czasopismo naukowe z mikrobiologii lub medycyny nie opublikuje wyników dotyczących nieistniejących szczepów mikroorganizmów.

Lactobacillus acidophilus casei. Poprawnie powinno być Lb. acidophilus lub Lb. casei. To jest tak, jak sprzedaż Volkswagena Golfa Passata.

Szczepy o potwierdzonym działaniu probiotycznym:

Poniżej przedstawiono przykłady dobrze udokumentowanych bakterii probiotycznych, opisanych w literaturze naukowej. Wymieniono tylko szczepy wykorzystywane w wielu różnych państwach.

Lactobacillus casei Shirota (lub LCS), izolowany z produktu o nazwie Yakult i stosowany w produkcie o tej samej nazwie.
Lactobacillus rhamnosus LGG, stosowany w ponad 25 państwach. Właścicielem szczepu jest firma Valio z Finlandii.
Lactobacillus acidophilus LA7, stosowany w wielu produktach mleczarskich
Lactobacillus acidophilus LA5, stosowany w produktach mleczarskich i suplementach żywności
Lactobacillus acidophilus DDS, stosowany głównie w suplemantach żywności
Bifidobacterium lactis , BB12, stosowany w produktach mleczarskich
Bifidobacterium longum BB536, stosowany w produktach mleczarskich i suplementach
Lactobacillus casei LC1, stosowany w produktach firmy Nestlé
Bifidobacterium animalis DN-173 010 (Bifidus Essentis), stosowany w produktach firmy Danone

Szczepy o potwierdzonych cechach nieprobiotycznych

Następujące mikroorganizmy nie należą do probiotyków, bowiem giną w środowisku żołądka i pod działaniem żółci, a zatem nie docierają do jelita grubego w stanie żywym:

Bakterie stosowane w produkcji jogurtu: Lactobacillus delbrueckii ssp bulgaricus i Streptococcus salivarius ssp thermophilus, Lactobacillus helveticus.

Więcej informacji

Jeśli masz wątpliwości dotyczące informacji zmieszczonych na opakowaniu produktu, możemy być pomocni. Proszę przysłać maila ze szczegółowymi informacjami podanymi na opakowaniu (preferowany skan) do ralf.hartemink@wur.nl ( proszę pisać w języku angielskim).