Food-Info.net> Wetenswaar > Aloe vera

Wetenswaar achtergronddossier Aloe vera

Copyright GPD

Hier vindt u achtergrondinformatie bij de rubriek ‘Wetenswaar' uit de regionale dagbladen. Deze keer een aantal aspecten van aloe vera in relatie met gezondheid.

In geval van verwijzingen naar andere websites staat beschreven of dit een Nederlandstalige (NL) of Engelstalige (EN) website betreft.

De volgende onderwerpen komen achtereenvolgens aan bod:

• Introductie
• Werkzame stoffen
• Gezondheidclaims en bewijzen
• Bronnen

• Auteurs
• Krantenartikel

Introductie

Aloe barbadensis Miller beter bekend als aloe vera ('echte Aloe'), is één van de ongeveer 420 Aloe soorten en behoort tot de lelie familie (familie Liliaceae), die oorspronkelijk afkomstig is uit Zuid Afrika. Het is een vetplant die water opslaat in een groot deel van zijn lichaam. Tegenwoordig groeit deze soort ook in andere droge, sub-tropische en tropische gebieden. Slechts enkele soorten van de aloe zijn van commercieel belang. Omdat aloe vera gezien wordt als de meest krachtige soort, is deze het meest populair.

Planten van de aloe familie zijn stijf en ruw en bestaan hoofdzakelijk uit een rozet van grote, dikke, vlezige bladeren. De bladeren zijn puntig met doornen aan de randen. De kleur varieert van grijs tot heldergroen. De plant heeft bloemen.

In de buitenste lagen van de bladeren zit de zogenaamde hars, ook wel het sap genoemd. Het Arabische woord “alloeh” betekent schrijnend en bitter en verwijst naar deze hars. Bestanddelen in deze hars hebben een laxerende werking en worden tevens gebruikt in de voedingsmiddelenindustrie om een bittere smaak te geven aan bijvoorbeeld alcoholische dranken. Het grootste volume van de plant wordt gevormd door het binnenste deel van de bladeren (het vruchtvlees). Hierin zit een slijmerige substantie, de zogenaamde aloe vera gel. Deze gel fungeert als water en energieopslagplaats van de plant.

Aloe vera bestaat voor 99% tot 99,5% uit water. De resterende 1% tot 0,5% is vaste stof, die zo'n 75 verschillende, potentieel actieve stoffen bevat. Zoals o.a. water- en vet oplosbare vitamines, mineralen, enzymen, simpele en complexe suikers, fenolen en organische zuren.

Er worden soms meerdere namen voor aloe vera gebruikt (synoniemen). Uit sommige van deze namen blijkt dat de plant vele goede eigenschappen krijgt toegeschreven.Voorbeelden van synoniemen zijn: Aloe africana, Acemannan, Aloe arborescens Miller, Aloe baradensis, Aloe capensis, Aloe ferox, Aloe latex, Aloe perryi Baker, Aloe saponaria, Aloe vulgara, Barbados aloe, Bitter aloe, Brandwondenplant, Eerste-hulp-bij-ongelukken-plant, Lelie van de woestijn, Medicijn plant, Wonderplant, Plant van onsterfelijkheid, Plant van het leven.

Aloe vera heeft een langlopend geschiedenis in de natuurgeneeskunde en is één van de meest populaire kruidenremedies vandaag de dag. Aloe vera wordt zowel uitwendig als inwendig gebruikt. De gel wordt voornamelijk uitwendig gebruikt. De combinatie van gel en hars is vooral populair als voedingssupplement voor allerlei aandoening die in dit dossier besproken zullen worden. Een groot obstakel in het evalueren van de werkzaamheid van aloe vera is dat het moeilijk te onderscheiden is welke stof actief is en welke niet. Ook is er grote variëteit in de kwaliteit van diverse aloe vera producten. Het klimaat, seizoen, de oogst, het productieproces en de opslag zijn allemaal factoren die de samenstelling en potentiële activiteit van de stoffen in het product bepalen. Het is dus niet gemakkelijk om aloe vera te bestuderen. In de wetenschappelijke literatuur zijn er tegenstrijdige resultaten over de werkzaamheid en veiligheid te vinden. Kortom er is onvoldoende bewijs is om te concluderen dat uitwendig en/of inwendig gebruik van aloe vera effectief en veilig is.

Werkzame stoffen

Wetenschappers zijn er nog steeds niet achter welke stoffen in aloe vera nu precies de werkzame bestanddelen zijn en welke effecten zij hebben. Ook over de mogelijke mechanismen achter de heilzame werking is geen overeenstemming. Omdat er niet bekend is per ingrediënt wat de activiteit is, wordt verondersteld dat er een sprake van synergie is tussen verschillende stoffen. Synergie is het proces waarbij de werking van de ene stof in combinatie met een andere stof, wordt versterkt.

Gezondheidclaims en bewijzen

Het gebruik van aloe vera dateert al vanaf bijbelse tijden. Historisch gezien, is aloe vera een traditioneel volksgeneesmiddel voor de behandelingen van vele ziektes en gebreken. Aloe vera is vooral bekend om de ontstekingsremmende en genezende capaciteiten bij wonden en het voorkomen van littekenvorming. Littekenvorming wordt tegengegaan door de activiteit van aminozuren, die de basis vormen voor nieuwe celformatie en ook dankzij de capaciteit van aanwezige enzymen die vernieuwing promoten in de diepste lagen van de huid. Ook bij de behandeling van brandwonden wordt de plant verondersteld positieve effecten te bewerkstelligen.

Aanhangers van de plant promoten de behandeling van zweren op de huid en in de mond, maar ook bij zweren en verstoringen in het maagdarmkanaal (Colitis Ulcerosa). Recente studies suggereren zelfs dat aloe vera gebruikt kan worden bij de behandeling van AIDS vanwege antivirale en immuun-modulerende eigenschappen van acemannan.

Acemannan is een groep van polysacchariden in aloe vera, die een direct effect op zouden hebben op de cellen van het immuunsysteem, door de activering en stimulering van macrophagen, monocyten, antilichamen en T-cellen. Acemannan stimuleert fagocytose, wat een belangrijk proces is bij een gezond immuunsysteem en bij AIDS minder plaatsvindt. Er zijn ook studies die een remming van tumorgroei bij kanker laten zien.

Dit zijn aanzienlijke claims en het scala is nog veel groter. Zo wordt aloe vera verder gebruikt bij: haaruitval, astma, chronisch vermoeidheidssyndroom, beschadigde bloedvaten, verhoogd cholesterol, niersteen, parasitaire worminfecties, schimmelinfecties en nog veel meer.

Naast onderzoek naar de veronderstelde positieve effecten van aloe vera, zijn er ook situaties vastgesteld waarin het gebruik van aloe een negatief effect op de gezondheid bleek te hebben.

Zo behoort aloe vera tot dezelfde familie (Liliaceae familie) als knoflook en uien. Mensen die hier allergisch voor zijn, moeten ook gebruik van aloe vera producten vermijden. Langdurig oraal gebruik van aloe vera kan kaliumverlies tot gevolg hebben. Dit risico is groter voor mensen met diabetes of nierafwijkingen; aloe vera inname wordt hen dan ook afgeraden. Een kaliumtekort kan leiden tot onregelmatigheden in het hartritme en spierslapte. Ook hartpatiënten wordt het daarom afgeraden om aloe vera te gebruiken. Verlies van de normale darmfunctie optreden door aloe vera is een ander negatief effect waardoor afhankelijkheid van laxeermiddelen kan ontstaan. Het aloe vera sap kan krampen en/of diarree veroorzaken. Er is zelf gerapporteerd dat aloe vera inname langer dan één jaar het risico op darmkanker verhoogt.

Een ander effect van aloe vera is het verlagen van de bloedsuikerspiegel. Omdat dit effect moeilijk precies te bepalen is, kan dit voor mensen met diabetes gevaarlijk zijn. Ook het gebruik van aloe vera bij zwangerschap en borstvoeding wordt afgeraden, omdat er nog te weinig bekend is van mogelijke effecten op het (ongeboren) kind.

Hieronder hebben we enkele van de belangrijkste claims op een rijtje gezet met de sterkte van het bestaande wetenschappelijk bewijs.

 

Gezondheidsclaims van Aloe Vera en het wetenschappelijk bewijs	Sterkte Bewijs*
Constipatie (laxeermiddel) De gedroogde hars (in poedervorm) afkomstig uit de aloe vera bladeren, wordt oorspronkelijk gebruikt als oraal laxeermiddel. Hoewel er weinig studies zijn die dit effect bij mensen te onderzoeken, is het wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit van de in aloe vera aanwezige stof aloin sterk. Combinaties van kruiden waarin ook aloe vera zat, bleken effectief als laxeermiddel, hoewel het niet duidelijk was of het effect veroorzaakt werd door aloe vera of één van de andere ingrediënten. Meer onderzoek is nodig om de dosering, effectiviteit en veiligheid van aloe vast te stellen in vergelijking met andere laxeermiddelen.	A
Herpes (aan de geslachtsdelen) Beperkt bewijs bij humane studies suggereert dat 0,5% extract van aloe vera in een crème effectief kan zijn bij de behandeling van herpes aan de geslachtsdelen (beter dan een gel of een placebo). Hoewel de studies er goed uitzagen, bleken ze niet zo goed uitgevoerd te zijn. Meer studies zijn nodig op dit gebied alvorens er aanbevelingen gedaan kunnen worden.	B
Psoriasis vulgaris (“gewone psoriasis ”) Bewijs van één studie bij mensen suggereert dan 0,5% extract van aloe vera in een crème een effectieve behandeling is van psoriasis. Echter, er kunnen problemen zijn bij de manier waarop deze studie is uitgevoerd. Meer onderzoek is nodig op dit gebied alvorens er aanbevelingen gedaan kunnen worden.	B
Roos (op je hoofd) Eén studie waarin 30% aloe vera lotion gebruikt werd, suggereert een positief effect op roos wanneer het twee keer per dag wordt aangebracht gedurende 4 tot 6 weken. Meer studies zijn nodig alvorens aanbevelingen gedaan kunnen worden.	B
Kanker preventie Er is vroegtijdig bewijs van een kleine case-control studie dat oraal ingenomen aloe vera het risico op het ontwikkelen van longkanker zou kunnen verminderen. Meer studies zijn nodig in dit gebied om te achterhalen of het de aloe vera is of dat er andere factoren zijn die dit positieve effect bewerkstelligen.	C
Pijnlijke zweren in de mond Er is zwak bewijs van twee studies dat de behandeling van terugkomende zweren in de mond met aloe vera gel, de pijn vermindert en de tijd tussen het terugkomen van de zweren verlengt. Meer onderzoek is nodig alvorens aanbevelingen gedaan kunnen worden.	C
Diabetes (suikerziekte) type 2 (ook wel ouderdomssuikerziekte genoemd) Laboratoriumstudies bij muizen laten zien dat aloe vera insuline secretie van de alvleesklier kan stimuleren en de bloedsuikerspiegel kan verlagen. Resultaten van twee slecht uitgevoerde studies bij mensen, suggeren dat aloe vera gel effectief zou kunnen zijn bij het verlagen van de bloedsuikerspiegels. Echter de derde, kleinere studie over dit onderwerp liet geen effect zien. Er is meer onderzoek nodig naar de effectiviteit en veiligheid van aloe vera gebruik bij diabetici.	C
HIV infectie/AIDS Acemannan, een component van aloe vera gel, laat in laboratorium tests een immuun stimulerende werking en antivirale activiteit zien. Resultaten van eerdere studies bij mensen laten verschillende resultaten zien. Gezien het zwakke ontwerp van deze studies kunnen er geen sterke conclusies uit getrokken worden. Er moeten dus meer studies bij mensen gedaan worden alvorens de werking van acemannan als overtuigend gezien kan worden.	C
Brandwonden Vooruitlopend onderzoek suggereert dat aloe vera effectief zou kunnen zijn bij het stimuleren van de genezing van milde tot middelmatige brandwonden. Echter, de bestaande studies zijn klein en van slechte kwaliteit waardoor er geen conclusies uit getrokken kunnen worden. Er zijn meer studies hiernaar nodig.	C
Ulcerative colitis Er is weinig, maar wel veelbelovend onderzoek naar het orale gebruik van aloe vera bij ulceratieve colitis in vergelijking met een placebo. Het is niet duidelijk wat het effect van aloe vera is in vergelijking met andere behandelingen.	C
Wondgenezing Studie resultaten over het effect van aloe vera op de genezing van wonden zijn verschillend. Sommige studies laten positieve resultaten zien, terwijl andere studies geen effect of een potentiële verslechtering van de conditie laten zien. Meer studies zijn nodig, vooral omdat wond genezing één van de meest gebruikte toepassingen van aloe vera is.	C
Drukzweren Eén goede studie bij mensen liet geen voordeel zien van hydrogel met acemannan erin voor uitwendig gebruik.	D
Ontsteking van de huid door straling Rapportages uit de jaren '30 over de voordelen van uitwendig gebruik van aloe vera op de huid na blootstelling aan (zonne)straling, hebben geleid tot wijdverspreid gebruik van aloe vera in cosmetica producten voor de huid. Tegenwoordig wordt aloe vera gel soms aanbevolen voor irritatie van de huid door zon. Echter hierover is niet voldoende wetenschappelijk bewijs.	D

*Beoordeling van de sterkte van het wetenschappelijk bewijs:

A: Er is sterk wetenschappelijk bewijs voor het gebruik van aloe vera
B: Er is goed wetenschappelijk bewijs voor het gebruik van aloe vera
C: Het wetenschappelijk bewijs het gebruik van aloe vera is hier onduidelijk
D: Het wetenschappelijk bewijs is hier tegen gebruik van aloe vera
F: Sterk wetenschappelijk bewijs tegen het gebruik van aloe vera

Bron: http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/natural/patient-aloe.html

 

Naast het medische gebruik van aloe vera bij allerlei ziektes en aandoeningen, wordt de aloe vera gel voor vele toepassingen in cosmetische producten gebruikt, zoals o.a. in: crèmes, lotions, shampoos, zeep en cleansers. Dit komt voornamelijk door het vochtinbrengende effect. Ook als sap om te drinken of als toevoeging aan voedingsmiddelen zoals yoghurt of thee kom je aloe vera wereldwijd tegen. Er wordt van aloe vera geclaimd dat de plant vele aandoeningen kan verhelpen, zoals o.a. jicht, constipatie en arthritis en de hierboven genoemde ziektes.

Omdat het aanbod van aloe vera producten op de markt enorm groot is, blijkt de belangrijkste vraag voor de consument: “Wat is het beste aloe vera product voor mij?”. Ten eerste is er, zoals in dit dossier omschreven, nog niet voldoende wetenschappelijk basis voor één van de claims (behalve als laxeermiddel).

Als je toch besluit dat je een aloe vera product wilt gebruiken is het volgende probleem waar je mee geconfronteerd wordt, dat het vaak moeilijk te onderscheiden is van welk deel van de plant het product gemaakt is (op basis van de hars, de gel of van beiden). Vaak is het onduidelijk welke actieve stoffen er wel of niet in het product zitten. Wat wel bekend is, is dat de kwaliteit van aloe vera afneemt als het tijdens het productieproces gedurende een lange tijd aan hitte bloot wordt gesteld; de mucopolysacharides, zoals acemannan, en hun werking worden dan vernietigd. De regel: “Hoe duurder hoe beter de kwaliteit” gaat hier niet op. Voor therapeutisch gebruik blijken producten van het hele blad, die koud geperst zijn het meest effectief te zijn. Er bestaat een International Aloe Science Council (IASC) Certificatie zegel, waarop je de kwaliteit kunt nakijken (voor meer informatie zie de engels website: http://www.iasc.org ). Een andere manier om te kijken of je één van de betere aloe vera producten koopt, hangt samen met het aantal mucopolysacharides (MPS) wat aanwezig is in het product. Dit staat soms op het label. Producten met de hoogste therapeutische waarde hebben een waarde van 10.000 – 20.000 MPS per liter.

Belangrijker is, alvorens aloe vera te gaan gebruiken, je te realiseren dat de kwaliteiten die aan aloe vera worden toegeschreven vaak gebaseerd zijn op traditie of theorie. Vaak is het bestaan van deze kwaliteiten dus niet wetenschappelijk vastgesteld bij mensen. Dat wil zeggen dat ook de veiligheid en effectiviteit niet bewezen is. De aanwezige stoffen kunnen zelfs potentieel gevaarlijk zijn. Hierdoor is ook het vaststellen van een effectieve dosis voor een specifieke aandoening een probleem. Zoals boven omschreven is het vinden van een product met actieve bestanddelen niet eenvoudig door het enorme aanbod en de onduidelijke aanduiding van ingrediënten op de verpakking. Daarom is het altijd aan te raden om met je huisarts contact op te nemen alvorens je aloe vera wilt gaan gebruiken ter behandeling van een specifieke klacht.

 

Bronnen :

• http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/natural/patient-aloe.html
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Aloe_vera (NL)
• http://www.hivnet.org/OverHivEnAids/Alternatief/BrochureAltMid/AloeVera.htm (EN)
• http://found.at/aloevera/inhaltsstoffe.asp (DUI)
• An Evaluation of the Biological and Toxicological Properties of Aloe Barbadensis (Miller), Aloe Vera. Mary D. Boudreau and Frederick A. Beland Journal of Environmental Science and Health Part C, 24:103–154, 2006. (EN)
• Aloe Vera: A Valuable Ingredient for the Food, Pharmaceutical and Cosmetic Industries - A Review. Kojo Eshun and Qian He. Critical Reviews in Food Science and Nutrition , 44:91–96, 2004. (EN)

Auteurs

Elske van Dijk, student Master of Science programma Nutrition and Health (Voeding en Gezondheid), Wageningen Universiteit

 

Krantenartikel

Het krantenartikel zoals deze in de GPD-kranten is verschenen. (Door Harm Harkema)

(GPD) – Aloe vera is een vetplant met een bijkans hemelse naam. Maar de enige onomstotelijk bewezen uitwerking ervan op de mens is nogal laagbijdegronds: de bittere hars (ook wel sap genoemd) uit de buitenste lagen van de bladeren van de plant heeft een laxerende werking en verbetert dus de stoelgang als de ontlasting dwarszit..

Nou ja, verbeteren, het is een heftig middel. Zo heftig, dat verstandige mensen er geen gebruik meer van maken. Er zijn veel betere laxeermiddelen op de markt, met minder bijwerkingen. De actieve stofjes in de hars zijn zogeheten antrachinonen. Er zijn onderzoekers die waarschuwen dat veelvuldig inwendig gebruik van aloe vera de darmwand kan aantasten en de kans op darmkanker kan vergroten. Daarom: schrijf het niet voor en slik het niet, adviseert in Duitsland het onafhankelijke Arznei-telegramm aan artsen en apotheken.

Maar dat is slechts een deel van het aloe-veraverhaal: Het binnenste deel van de plant bevat een slijmerige substantie, die geheel anders is samengesteld dan de hars. In verschillende landen wordt deze gel vanouds gebruikt voor vele medicinale karweitjes, maar vooral als zalf die wonden sneller zou doen genezen en in zijn algemeenheid goed voor de huid zou zijn. De cosmetische industrie maakt er volop gebruik van, maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat ze ook werkzaam is.

In de gel zitten in ieder geval polysachariden (suikers) en het stofje acemannan, waarvan vermoed wordt dat ze in of op het lichaam een rol zouden kunnen spelen. Van suiker is bijvoorbeeld bekend dat bacterien er niet van houden. Maar bewijzen houden niet over. De Amerikaanse Natural Standards Research Collaboration heeft afgelopen jaar alle onderzoek naar de werking van aloe vera eens op een rijtje gezet en stelt dat er een paar onderzoeken op mensen zijn gehouden die suggereren dat de aloe-verazalf kan helpen tegen psoriasis, hoofdroos en zweren op geslachtsdelen als gevolg van herpes.

Onderzoeken naar het wondhelende vermogen van aloe vera geven hebben totnogtoe echter niets opgeleverd: behalve positieve resultaten zijn er ook studies waaruit geen of zelfs een negatief effect van aloe-verazalf op huidwondjes is gebleken.

Aloe-vera-gel kan ook worden ingernomen en bij proefdieren en in reageerbuizen zijn wat aanwijzingen gevonden dat het een rol zou kunnen spelen bij de bestrijding van virussen en het immuunsysteem zou versterken. Ook zou de gel de bloedsuikersspiegel verlagen en van nut kunnen zijn voor mensen met de chronische darmziekte ulceratieve colitis. Maar er is geen enkel overtuigend onderzoek op mensen die de laboratoriumpoeven bevestigen.

Ondertussen zijn er behalve vele huidverzorgende zalfjes met aloe vera ook allerlei aloe-verasapjes op de markt. Ze worden gepromoot als een soort duizenddingendrankjes die onder andere het spijsverteringskanaal (van mond tot en met anus) ontgiften, de weerstand helpen verhogen, de stoelgang de groei van gezond weefsel stimuleren of -en vager kan het bijna niet-,,je helpen terugkomen'' na een ziekte.

Het eerste probleem is dat lang niet altijd duidelijk is of het een sap op basis van hars, op basis van gel of op basis van beiden betreft. En het tweede probleem is dat er grof geld wordt gevraagd voor drankjes die hun werkingen nog immer niet hebben bewezen.