Food-Info.net > Λειτουργικά Τρόφιμα > Πρεβιοτικά

Πρεβιοτικά

• Ορισμοί και χαρακτηριστικά
• Δ ράση των πρεβιοτικών
• Π ρεβιοτικά του εμπορίου
  • Παρενέργειες
  • Ευεργετική δοσολογία
• Συνβιοτικά

Ορισμοί και χαρακτηριστικά

Τα πρεβιοτικά ορίζονται ως:

Δυσαπορρόφητα συστατικά των τροφίμων που επιδρούν ευεργετικά στον καταναλωτή διεγείροντας την ανάπτυξη και την αύξηση της δραστηριότητας ενός ή ορισμένων ειδών βακτηρίων στο παχύ έντερο, βελτιώνοντας έτσι την υγεία του ανθρώπου-ξενιστή τους (Gibson and Roberfroid, 1995).

Τα περισσότερα πρεβιοτικά είναι υδατάνθρακες, αλλά ο ορισμός δεν αποκλείει την χρήση άλλων συστατικών ως πρεβιοτικά. Θεωρητικά οποιοδήποτε αντιβιοτικό που μειώνει τον αριθμό των εν δυνάμει παθογόνων και επιδρά θετικά στην ανάπτυξη βακτηρίων ή στην αύξηση της δραστηριότητάς βακτηρίων που ευνοούν την υγεία μπορεί να θεωρηθεί ως πρεβιοτικό.

Ο ορισμός δεν δίνει έμφαση σε μία συγκεκριμένη ομάδα βακτηρίων. Ωστόσο συχνά θεωρείται ότι ένα πρεβιοτικό πρέπει να αυξάνει τον αριθμό και την δραστηριότητα των δισχιδών βακτηρίων (bifidus) και των o ξυγαλακτικών, καθώς αυτές οι ομάδες θεωρούνται ότι επιφέρουν ευεργετικές επιδράσεις στον ξενιστή τους. Ένα προϊόν το οποίο διεγείρει (ή ισχυρίζεται ότι διεγείρει) τα βακτήρια bifid us θεωρείται ένας bifidus βακτηριογόνος παράγοντας. Έτσι, ορισμένα πρεβιοτικά μπορούν να δράσουν ως bifidus βακτηριογόνοι παράγοντες και αντίστροφα, αλλά οι δύο έννοιες δεν είναι ταυτόσημες, περισσότεροι ορισμοί αναφέρονται στον παρακάτω πίνακα.

 

 

Πρεβιοτικά, σχετική ορολογία και παρανοήσεις. bifidus βακτηριογόνος παράγοντας: Οποιοδήποτε συστατικό ευνοεί την ανάπτυξη των βακτηρίων bifidus. Μη αφομοιώσιμοι ολιγοσακχαρίτες (ΜΑΟ): Υδατάνθρακες με μικρή αλυσίδα ανθράκων που δεν αφομοιώνονται στο λεπτό έντερο και φτάνουν στο παχύ έντερο αναλλοίωτοι. Παρανοήσεις: Τα πρεβιοτικά είναι bifidus βακτηριογόνοι παράγοντες: Για να ασκήσουν ευεργετική επίδραση στον καταναλωτή τους δεν είναι απαραίτητο να διεγείρουν τα βακτήρια bifidus . Η διέγερση άλλων ειδών μπορεί επίσης να έχει ευεργετικές επιδράσεις. Κατά συνέπεια τα πρεβιοτικά δεν είναι απαραιτήτως bifidus βακτηριογόνοι παράγοντες. Οι bifidus βακτηριογόνοι παράγοντες είναι πρεβιοτικά: Ένας bifidus βακτηριογόνο w παράγοντ a ς αυξάνει τα βακτήρια bifidus είτε στο έντερο είτε σε περιπτώσεις όπως για παράδειγμα σε ζυμώμενα γαλακτοκομικά προϊόντα. Όταν τα βακτήρια bifidus του εντέρου διεγείρονται, ένας bifidus βακτηριογόνος παράγοντας μπορεί να θεωρηθεί ως πρεβιοτικό μόνο όταν η διέγερση αυτή έχει ευεργετική επίδραση στον άνθρωπο-ξενιστή. Υπό άλλες συνθήκες οι bifidus βακτηριογόνοι παράγοντες δεν θεωρούνται πρεβιοτικά. Οι ΜΑΟ είναι bifidus βακτηριογόνοι παράγοντες ή πρεβιοτικά: Οι ΜΑΟ είναι δυνατό να διεγείρουν ευεργετικά βακτήρια τα οποία μπορεί να ασκήσουν ευεργετικές επιδράσεις. Στην περίπτωση αυτή μπορούν να θεωρηθούν πρεβιοτικά. Οι ΜΑΟ είναι επίσης δυνατόν να διεγείρουν την ανάπτυξη ανεπιθύμητων βακτηρίων και να έχουν κατ' αυτόν τον τρόπο αρνητικές επιδράσεις (για παράδειγμα σε περίπτωση δυσανεξίας στη λακτόζη). Οι ΜΑΟ μπορεί να διεγείρουν τα βακτήρια bifidus και έτσι να θεωρηθούν bifidus βακτηριογόνοι παράγοντες οι οποίοι μπορεί να θεωρηθούν ή όχι πρεβιοτικά. Οι ΜΑΟ μπορεί επίσης να μην έχουν καμιά επίδραση στην εντερική μικροχλωρίδα. Έτσι, ανάλογα με τον τύπο τους οι ΜΑΟ μπορεί να είναι πρεβιοτικά, bifidus βακτηριογόνοι παράγοντες, επιβλαβείς ή αδρανείς.

Ο ορισμός επίσης αναφέρει ότι μία αλλαγή στην μεταβολική δραστηριότητα μπορεί να επιφέρει βελτίωση στην υγεία του καταναλωτή. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι απαραίτητο να διεγερθεί κάποιο συγκεκριμένο είδος βακτηρίων, αλλά ότι η μεταβολική δραστηριότητα της εντερικής μικροχλωρίδας ως σύνολο πρέπει να μετατραπεί. Αυτό γενικά σημαίνει μία αύξηση στη ζύμωση των υδατανθράκων και μία μείωση στην αποδόμηση και ζύμωση των πρωτεϊνών.

Η ζύμωση των υδατανθράκων γενικά καταλήγει σε αβλαβή ή ακόμη και ευεργετικά τελικά προϊόντα ενώ η ζύμωση των πρωτεϊνών οδηγεί στην παραγωγή εν δυνάμει επιβλαβών προϊόντων, όπως φαίνεται στο ακόλουθο σχήμα.

Σχήμα 1. Σχηματική αναπαράσταση της ζύμωσης των πρωτεϊνών και των υδατανθράκων από τους μικροοργανισμούς της εντερικής μικροχλωρίδας. Οι πρωτεΐνες και τα προερχόμενα κυρίως από τη ζύμωση αυτών προϊόντα είναι υπογραμμισμένα. ΛΟΜΑ = Λιπαρά Οξέα Μικρής Αλυσίδας, ΛΟΔΑ = Λιπαρά Οξέα Διακλαδιζόμενης Αλυσίδας

Το αέριο H₂S είναι πολύ δραστικό και μπορεί να έχει αρνητικές επιδράσεις στο έντερο. Τα υπόλοιπα αέρια, υδρογόνο (Η₂), CO₂ και μεθάνιο (CH₄) δεν έχουν αρνητικές επιδράσεις πέρα από πρήξιμο και φούσκωμα. Τα ΛΟΜΑ είναι ευεργετικά τόσο για την εντερική μικροχλωρίδα (μείωση του pH, καταστούν το περιβάλλον στο έντερο πιο όξινο) όσο και για τα κύτταρα του εντέρου (τα οποία χρειάζονται ΛΟΜΑ για ενέργεια). Η αιθανόλη μεταβολίζεται γρήγορα από άλλα εντερικά βακτήρια και δεν έχει καμιά επίδραση στον άνθρωπο. Τα ΛΟΔΑ, η αμμωνία (ΝΗ₃), οι αμίνες, οι φαινόλες και οι ινδόλες αποτελούν ερεθιστικές ουσίες για τα εντερικά κύτταρα, πιθανώς μεταλλαξιογόνες ή μπορεί να έχουν αρνητική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα σε μεγάλες συγκεντρώσεις.

Είναι λοιπόν ευεργετική η αύξηση της ζύμωσης των υδατανθράκων στο έντερο και η καταστολή της ζύμωσης των πρωτεϊνών. Ωστόσο, αυτή η αλλαγή στη μεταβολική δραστηριότητα, δεν συμβαδίζει απαραίτητα με αύξηση στους αριθμούς των πιθανά ευεργετικών βακτηριακών ομάδων.

Κατά συνέπεια η όλη ιδέα πίσω από τα πρεβιοτικά είναι σαφής: αύξηση των ωφέλιμων βακτηρίων ή/και αύξηση του μεταβολισμού των υδατανθράκων.

Δράση των πρεβιοτικών

Τα πρεβιοτικά στοχεύουν να δράσουν συγκεκριμένα στη χλωρίδα του παχέως εντέρου.

Οι ακόλουθες επιδράσεις των πρεβιοτικών έχουν προταθεί:

• ανακούφιση από τη δυσκοιλιότητα
• μείωση του εντερικού pH
• αποκατάσταση της βακτηριακής ισορροπίας του εντέρου
• επίδραση στα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα
• μείωση του κινδύνου καρκίνου του παχέωςεντέρου
• επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα
• βελτίωση της εντερικής χλωρίδας των νεογέννητων

Ανακούφιση από τη δυσκοιλιότητα.

Αυτή είναι μία τεκμηριωμένη επίδραση, που είναι παρόμοια με την επίδραση των διαιτητικών ινών. Πολλά πρεβιοτικά είναι υδατάνθρακες που ζυμώνονται στο παχύ έντερο. Με αυτή τη ζύμωση παράγονται αέρια, που αυξάνουν τον όγκο και μειώνουν τον χρόνο παραμονής των πεπτόμενων τροφών στο έντερο. Η δυσκοιλιότητα είναι το αποτέλεσμα του πολύ αργού περάσματος από τον εντερικό σωλήνα (μεγάλος χρόνος διέλευσης). Η μείωση του χρόνου διέλευσης βοηθά έτσι στην καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας.

Επιπροσθέτως όμως, πολλοί υδατάνθρακες αυξάνουν το υδατικό περιεχόμενο του εντέρου και τα παραγόμενα οξέα προκαλούν αύξηση της κινητικότητας του εντέρου. Αυτές οι δύο επιδράσεις μειώνουν επίσης τον χρόνο διέλευσης.

Τα καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται με μείγματα υδατανθράκων, που περιλαμβάνουν διαιτητικές ίνες. Στηρίζονται σε αλλαγή του μεταβολισμού (περισσότεροι υδατάνθρακες) και όχι στη διέγερση συγκεκριμένων βακτηρίων.

Μείωση του εντερικού pH

Η επίδραση αυτή οφείλεται επίσης στην αλλαγή του μεταβολισμού από τη ζύμωση των πρωτεϊνών (που οδηγεί στην παραγωγή αμμωνίας και σε υψηλό pH) σε πιο εκτεταμένη ζύμωση των υδατανθράκων (που οδηγεί στην παραγωγή οξέος). Αρκετές παθήσεις του εντέρου, όπως η νόσος του Crohn και το ΣΕΕ (σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου), χαρακτηρίζονται από υψηλό pH . Μείωση του pH κατ' αυτόν τον τρόπο ελαττώνει τα συμπτώματα της νόσου (δεν θεραπεύει!), γεγονός που ωφελεί τον ασθενή.

Χαμηλό εντερικό pH επίσης αυξάνει την κινητικότητα του εντέρου και μπορεί να παρέχει προστασία ενάντια σε παθογόνα βακτήρια.

Τα καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται με τη γρήγορη ζύμωση μειγμάτων υδατανθράκων. Στηρίζονται σε αλλαγή του μεταβολισμού (περισσότεροι υδατάνθρακες) και όχι στη διέγερση συγκεκριμένων βακτηρίων.

Α ποκατάσταση της βακτηριακής ισορροπίας του εντέρου

Τα πρεβιοτικά μπορούν να αποκαταστήσουν την ισορροπία του εντέρου μετά από μία διαταραχή οφειλόμενη σε αντιβιοτικά, διάρροια, στρες ή άλλα φάρμακα (όχι αντιβιοτικά). Ένας τρόπος επαναφοράς της ισορροπίας είναι με την επιλεκτική διέγερση μιας συγκεκριμένης ομάδας βακτηρίων. Αυτό είναι πιθανό για πολλές διαφορετικές βακτηριακές ομάδες. Ένας άλλος τρόπος είναι με άμεση διέγερση (τα επιλεγμένα βακτήρια αναπτύσσονται στο πρεβιοτικό) ή με έμμεση διέγερση (τα βακτήρια δημιουργούν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για άλλα βακτήρια).

Σε αυτή την περίπτωση τόσο η επιλεκτική διέγερση όσο και οι αλλαγές στον μεταβολισμό παίζουν ρόλο.

Επίδραση στα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα

Ευεργετική επίδραση αποδίδεται σε ορισμένους ολιγοσακχαρίτες, αλλά δεν έχει αποδειχθεί και όταν αναφέρεται δεν είναι πολύ υψηλή.

Μείωση του κινδύνου καρκίνου του παχέωςεντέρου

Η επίδραση αυτή δεν έχει αποδειχθεί. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι τα προϊόντα που προκύπτουν από ζύμωση των πρωτεϊνών μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του παχέωςεντέρου . Κατά συνέπεια μείωση της ζύμωσης των πρωτεϊνών μειώνει τον κίνδυνο. Εκτός αυτού, τα προϊόντα της ζύμωσης των υδατανθράκων είναι πιθανό να μειώνουν τον κίνδυνο καρκίνου του παχέωςεντέρου .

Πάλι, η αποτελεσματικότερη μείωση του κινδύνου είναι πιθανό να οφείλεται σε αλλαγή του μεταβολισμού και όχι σε αλλαγές σε συγκεκριμένες ομάδες βακτηρίων.

Επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα

Τα πρεβιοτικά αυτά καθαυτά δεν έχουν επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα. Ωστόσο, με την αλλαγή που επιφέρουν στην εντερική χλωρίδα, το ανοσοποιητικό σύστημα είναι δυνατό να επηρεαστεί. Αυτή η διέγερση μπορεί να είναι ευεργετική ή επιβλαβής. Ευεργετική όταν το ανοσοποιητικό σύστημα ενεργοποιείται ενάντια σε πιθανά παθογόνα. Επιβλαβής όταν είναι πιθανό να αυξηθούν οι αλλεργικές αντιδράσεις εξαιτίας της διέγερσης. Έχουν πραγματοποιηθεί πολλές μελέτες πάνω στην επίδραση της εντερικής μικροχλωρίδας στο ανοσοποιητικό σύστημα. Εντούτοις, προς το παρόν δεν έχουν γνωστοποιηθεί πρεβιοτικές ουσίες που να επιδρούν ευεργετικά στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Βελτίωση της εντερικής μικροχλωρίδας σε νεογέννητα

Η εντερική μικροχλωρίδα παιδιών κάτω των τεσσάρων ετών είναι πολύ ασταθής. Πολλά παθογόνα βακτήρια που προσλαμβάνονται με την τροφή μπορούν να την διαταράξουν. Κατά συνέπεια ουσίες που σταθεροποιούν την χλωρίδα μπορούν να θεωρηθούν ως πρεβιοτικά. Έχουν λάβει χώρα αρκετές μελέτες που υποστηρίζουν ότι οι ολιγοσακχαρίτες του εμπορίου παρουσιάζουν σταθεροποιητική δράση, η οποία αποτελεί ένα συνδυασμό αλλαγής της χλωρίδας και μείωσης του pH .

Πρεβιοτικά του εμπορίου

Τα περισσότερα από τα πρεβιοτικά του εμπορίου είναι ολιγοσακχαρίτες και διαιτητικές ίνες. Επιλεγμένοι μη αφομοιώσιμοι ολιγοσακχαρίτες θα αυξήσουν την ζύμωση των υδατανθράκων και έτσι θα αποδειχθούν αποτελεσματικοί για τους περισσότερους από τους προαναφερθέντες ισχυρισμούς. Πάραυτα, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι δεν έχουν όλοι οι ολιγοσακχαρίτες ευεργετική επίδραση. Για να έχει αποτέλεσμα ένας ολιγοσακχαρίτης ή μείγμα ολιγοσακχαριτών θα πρέπει να έχει προηγουμένως δοκιμαστεί εκτεταμένα σε ζώα και ανθρώπους.

Προς το παρόν, δεν υπάρχουν ολιγοσακχαρίτες που να διεγείρουν επιλεκτικά μία συγκεκριμένη ομάδα βακτηρίων. Υπάρχουν ισχυρισμοί ότι αρκετοί ολιγοσακχαρίτες διεγείρουν επιλεκτικά τα βακτήρια bifidus και τα οξυγαλακτικά βακτήρια, αλλά πειράματα in vivo (σε ανθρώπους) και in vitro (στο εργαστήριο) έχουν αποδείξει ότι όλοι οι ολιγοσακχαρίτες του εμπορίου ζυμώνονται από ένα μεγάλο αριθμό βακτηριακών ειδών στο έντερο.

Επομένως, όλοι οι ολιγοσακχαρίτες του εμπορίου, εφόσον είναι δραστικοί, ενεργούν μέσω της αλλαγής του μεταβολισμού, και όχι μέσω της επιλεκτικής διέγερσης μίας συγκεκριμένης βακτηριακής ομάδας.

Παρενέργειες

Από τη στιγμή που οι ολιγοσακχαρίτες του εμπορίου αυξάνουν την ζύμωση των υδατανθράκων, αυξάνουν επίσης τον σχηματισμό αερίων (δες το παραπάνω σχήμα). Αυτό σημαίνει ότι οι κύριες παρενέργειες είναι πρήξιμο και φούσκωμα. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να είναι εμφανή με 5 γραμμάρια σε ευαίσθητα άτομα και να απουσιάζουν με 40 γραμμάρια σε ανεκτικά άτομα. Οι παρενέργειες λοιπόν εξαρτώνται από το είδος του ολιγοσακχαρίτη και την ανεκτικότητα του καταναλωτή.

Ευεργετική δοσολογία

Μία φυσιολογική δίαιτα παρέχει από 5 έως 10 γραμμάρια μη αφομοιώσιμων υδατανθράκων την ημέρα. Σ' αυτούς περιλαμβάνονται ολιγοσακχαρίτες φυτικής προέλευσης (κυρίως φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες). Οι αποτελεσματικές δοσολογίες ολιγοσακχαριτών κυμαίνονται μεταξύ 5 και 10 γραμμαρίων την ημέρα για υγιείς ενήλικες. Γενικά, δόσεις κάτω των 5 γραμμαρίων θεωρούνται αναποτελεσματικές.

Ορισμένοι ολιγοσακχαρίτες του εμπορίου:

 

Ολιγοσακχαρίτης	Όνομα της φίρμας	Καταγεγραμμένες ευεργετικές επιδράσεις
Φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες και ινουλίνη	Oligofructose, raftilose, actilight, frutafit, frutalose	Ναι
Τρανς-γαλακτο-ολιγοσακχαρίτες	Elix'or	Ναι
Ξυλ ιτο -ολιγοσακχαρίτες	.	Ναι
Μαννο-ολιγοσακχαρίτες	.	Ναι (σε ζώα)
Λακτουλόζη	LacPure	Ναι

Συνβιοτικά

Τα πρεβιοτικά στοχεύουν να δράσουν συγκεκριμένα στη χλωρίδα του παχέος εντέρου. Τα προβιοτικά είναι προοριζόμενα και πιο δραστικά στο λεπτό έντερο.

Τα συνβιοτικά είναι ένας συνδυασμός ενός πρεβιοτικού και ενός προβιοτικού σε ένα και μοναδικό προϊόν. Η όλη ιδέα είναι ότι το προϊόν περιέχει έναν ευεργετικό παράγοντα για το λεπτό έντερο (το προβιοτικό) και έναν για το παχύ έντερο (το πρεβιοτικό). Οι δύο τους δρουν συνεργιστικά, εξού και ο ορισμός συν-βιοτικά

Μία κοινή παρανόηση είναι ότι το πρεβιοτικό θα πρέπει να διεγείρει το προβιοτικό (συχνά αναφέρονται ως συμ-βιοτικά από τη συμβίωση). Με τη διέγερση του προβιοτικού η χρήση του πρεβιοτικού δεν θα έχει καμιά επίδραση στο παχύ έντερο και έτσι αυτό το σκεπτικό είναι ανώφελο.